من تا مدتى اعمال عبادى خود را به طور کامل انجام می دهم و حتى مستحبات زیادى انجام می دهم اما پس از مدتى خسته شده و حتى کارهاى واجب خود را رها می کنم، یعنی حس و حالش  نیست, لطفأ راه حل عملى ارائه دهید؟

با سلام به شما پرسشگر محترم که به فکر مسائل معنوی و روحی خود هستی و بی تفاوت از کنار آن نمی گذری. امیدوارم هم شما و هم ما بتوانیم خود را بیشتر به خداوند متعال نزدیک نماییم. بسیار خدای را شکر کن و سر بر آستان جانان بگذار که در این وانفسا که انسان ها دچار بهیمیت شده اند شما نگران انسانیت هستی و دلداده گم کرده خود. شکر کن که فهمیده ای گم کرده ای داری.

«زندگی فرصت خدایی شدن انسان»

خیلی مهم است که بدانیم حقیقت زندگی چیست, هدف آن کدام است. برای حرکت در مسیر زندگی نیاز با انگیزه واقعی و قوی و حرکت آفرین هست. انگیزه واقعی در صورتی پدید می آید که بدانیم زندگی فرصت خدایی شدن انسان است. این بهترین تعریف دینی و توحیدی از زندگی انسان است. هدف زندگی هم چیزی جز این نیست. دین هم همین را می گوید. هدف دین این است که انسان به خدا نزدیک شود و خدایی گردد. و ما خلقت الجن و الان الا لیعبدون. نیافریدم جن و انس را مگر برای عبادت و خدایی شدن از طریق بندگی خدا. تمام انبیا می خواستند انسان خدایی تربیت کنند.

برای خدایی شدن واجبات خیلی نقش دارد. اولین و مهمترین عامل این است که انسان از خواسته های نامشروع خود بگذرد و اراده و خواست خدا را حاکم کند. مخصوصا در بخش واجبات و ترک حرام و گناه که خیلی مهم است. انسان با ترک گناه به هر کجا که بخواهد می رسد. اولیای الاهی در این زمینه خیلی تاکید دارند. به راستی عمر که گرانبها ترین سرمایه ما است در چه راهی و در چه کاری باید صرف شود تا در آینده و آخرت حسرت نبریم و پشیمان نشویم و احساس خسارت نکنیم. رهنمود دین در این زمینه این است که ای انسان درمان تمام دردها و کم بود های تو خدا است و تو فقط با خدا خدا کردن و حرکت به سوی او و خدایی شدن رستگار می شود. قولوا لا اله الا الله تفلحوا. سعادت تو در این است که رنگ خدایی بگیری. صبغه الله و من احسن من الله صبغه. رنگ خدا و چه کسی بهتر است از کسی که رنگ خدایی دارد.

مستحبات هم در این زمینه نقش فراوان دارند, اما تا انسان از انجام واجبات فراقت نیابد و خیالش راحت نشود, انجام مستحبات تاثیر واقعی خود را نمی گذارد. مستحبات با انجام واجبات نقش آفرین و کمال زا است. نباید واجبات را فدای مستحبات نمود. همیشه با خود تکرار کنید: زندگی فرصت خدایی شدن است, من باید از لحظه لحظه آن برای خدایی شدن خود استفاده کنم هر لحظه خود فرصتی است برای این کار که اگر استفاده نکنم سخت پشیمان خواهم شد و از خداوند و معصومین برای موفقیت خود استمداد کنید.

محیط غفلت زا
با کمال تأسف محیط اطراف و جهانی که در آن زندگی می کنیم نه تنها به ما حس و حال عبادت و با خدا بودن را نمی دهد بلکه ما را به غفلت و دنیای مذموم می کشاند. اول از همه باید، حداقل تا آن جا که می توانیم در تغییر محیط خود سعی کنیم. این کار با انتخاب دوستان خوب و رفتن بیشتر به اماکن مذهبی تا حدودی حاصل می شود.
با دور شدن از معنویات و در دنیا فرو رفتن و به گناه آلوده شدن، قساوت قلب و زنگار دل نیز شروع می شود و بی حسی انسان را فرا می گیرد. روحی که از خدا نشأت گرفته و می تواند به جایی برسد که « به جز خدا نبیند» ، حالا در دست یک انسان دارد ذبح می شود و لحظه لحظه از موطن اصلی خود که همانا ملکوت باشد دور می گردد.
مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک - چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم
همه ما دچار کم ایمانی و از همه مهم تر غفلت می شویم. وقتی پرده های غفلت ما را فرا گرفت دیگر نمی توانیم حقایق را ببینیم. دیگر نمی توانیم حضور گرم خدا را حس کنیم و با او مناجات نماییم. چقدر سخت است که خداوند لذت مناجاتش را از انسانی بگیرد و این به سوی قهقرا رفتن است. باید برگشت و هیچ شکی در این نیست. من و شما که می دانیم این راه نیست و بیراهه است چرا بر نمی گردیم؟ پایان آن راه و بلکه در تمام این مسیر، خدا ایستاده است و پایان این راهی که اکنون می پیماییم شیطان است و نفسانیت و ظلمت و بدی و زشتی و دوزخ و .... آه آه از این همه دوری که تا بحال داشته ایم و درک نکرده ایم. آه آه از کمی توشه و طولانی بودن سفر.

دوست و همراه من!
باید فکری برای این مشکل خانمان سوز کرد مشکلی که ایمانِ انسان و دین و دنیا و آخرتش را به باد می دهد مشکلی که شیطان و نفس برای انسان درست کرده و وقتی آدمی در آن می سوزد شیطان قهقهه مستانه سر می دهد و یاد قسم خود می افتد که در درگاه باری تعالی عهد بست که تمام انسان ها را گمراه خواهد کرد مگر مخلصین را. اما آیا من و شما هم باید غلام حلقه به گوش شیطان باشیم و در پی او در هر کوی و برزن برویم؟ پس خلیفه اللهی چه شد؟ حق خالق و محبوب و آفریدگارمان این است که به دنبال دشمنش برویم؟ آیا این است رسم وفاداری و مردانگی؟ باید این قلب ها را شست. باید زین پس جور دیگر دید.
سفارشاتی در دین اسلام شده که انسان را از خواب غفلت بیرون می کند و به خود آورده و یک باره او را بیدار می کند مانند رفتن به قبرستان ها و هم چنین رفتن به مکانی که اموات را در آن جا غسل می دهند. باور کن که گاهی برای انسان این شوک ها لازم است تا از غفلت بیرون آید.(حتما به این مکان برو تا غبار غفلت از تو شسته شود.)

«بی نهایت»
من و شما باید خودمان آینده خود را بسازیم و آینده ما این چند ساله دنیا نیست- که این چند ساله بازیچه ایست- بلکه آینده ما آن میلیاردها میلیاردها سال و بلکه بی نهایت زمانی است که قرار است در آخرت و انشالله در بهشت رضوان خدا سپری کنیم.
بنشین و حساب کن که چند سال داری؟
و حداکثر چند سال از عمرت باقی مانده؟
فرض کنیم سن شما 20 سال است. اگر میانگین عمر انسان 80 سال باشد 60 سال از عمر شما باقی مانده. از این 60 سال، 20 سال را ما در خواب هستیم زیرا در شبانه روز 8 ساعت می خوابیم و 8 ساعت یعنی یک سوم روز و به عبارتی یک سوم عمر. بنابراین فشرده عمر ما در این دنیا نهایتا 40 سال است البته درصورتی که حادثه ای پیش نیاید و زودتر به دیار باقی نرویم. زندگی این دنیا هم که همراه با سختی های خود است پیری، محدودیت ها، مریضی ها و ...
حال این دنیای محدود را با آخرت نا محدود مقایسه کن. وقتی از جهنمی ها در مورد مدت زمان سپری شده در دنیا می پرسند آن ها جواب می دهند: یک روز یا کمتر از یک روز. آیا می توانی زمانی برای آخرت بیان کنی. جهان آخرت چند برابر این دنیا است؟ دو برابر؟ ده برابر؟ صد برابر؟ هزار برابر؟ میلیون برابر؟ میلیارد برابر؟ میلیارد میلیارد هم در برابر زمان دنیای آخرت هیچ است.
این دنیا می آید و می رود همان طور که تا بحال هم آمده و رفته و اگر برگردیم و به پشت سر خود یعنی به تاریخ نگاه کنیم می بینیم کسانی رستگار شدند که با خدا بودند و از غفلت سر برون آوردند.

دوست خوبم!
ما هم به خود بیاییم و هیچ گاه ابدیت خود را با غفلت چند ساله عوض نکنیم. هم دنیای خویش را آباد کنیم و هم آخرت خود را.
بیاییم از اسارت خود را نجات دهیم آخر تا کی می خواهیم اسیر نفس و شیطان باقی بمانیم؟ مگر ما صاحب نداریم؟
افرادی مانند فضیل عیاض و جهانگیر خان قشقایی و ... که مسیر نا صحیح می رفتند با شنیدن یک نکته به خود آمدند و مسیر خود را برای همیشه تغییر داده و خود را جاودانه کردند. چرا من و شما از همین حالا با شنیدن این نکات بر نگردیم و با خدای خود دست آشتی ندهیم و خود را جاودانه نکنیم. خداوند می فرماید: لو علم المذنبون کیف اشتیاقی الیهم لماتوا شوقا. اگر گناهکاران بدانند که چه اشتیاقی به [برگشت] آنها دارم از شدت شوق می مردند.

«این خرقه را برون کنیم ز تن»
باید در گام اول، این خرقه نا موزون غفلت را از تن بیرون کرد تا روح زخم خورده مان به پرواز در آید و دوباره به سوی خالق خویش - همو که فرمود: و نفخت فیه من روحی- بال گیرد.
یکی از حیله های شیطان این است که می خواهد ایمان ما را ضعیف کند و به هر وسیله ای هم دست می زند.
در راه تقویت ایمان باید آرام آرام و بدون فشار حرکت کرد که دوباره روح شما این مسائل را پس نزند. در انجام واجبات و ترک محرمات ابدا کوتاهی نکنید اما مستحبات را فقط و فقط در صورتی که از آن لذت می بردید انجام دهید.

«طعم ایمان»
در زمان انجام واجبات و ترک محرمات و هم چنین زمان انجام مستحبات باید طعم ایمان را بچشی. وقتی از خداوند در نمازت استعانت می جویی باید حقیقی باشد و به خدا بگویی که خدایا دیگر مستأصل شده ام و نمی دانم کجا روم و از تو کریم تر نیز سراغ ندارم تو پروردگار منی و .... . طعم ایمان را در همان لحظات ارتباط با خدا بچش و آن را درک کن.
همین سخنان با خداوند و اظهار عجز عین ایمان است سعی کن با گفتن این کلمات طعم ازدیاد ایمان را بچشی و شیطان و نیروهایش را از خود دور کنی. انشالله موفق خواهی شد. حتما در طی این راه از اهل بیت مدد بگیر. مخصوصا از امام زمان علیه السلام که خودشان فرموده اند: ما در مراعات حال شما کوتاهی نمی کنیم و شما را از یاد نمی بریم. بنابراین حال که امام زمان ما از مراعات حال ما کوتاهی نمی کند ما از او درخواست کنیم یاریمان دهد.

در پایان به طور مختصر مواردی که باعث غفلت و قساوت و زنگار دل می شود را بر می شماریم.
1- دوستی شهوات: کسی که دلش با دوستی شهوات دنیایی باشد قلب او از یاد خدا محجوب می گردد.(1) از امیر مؤمنان روایت شده: اشکها خشک نمی شوند مگر به سبب سختی دلها; و دلها سخت و سنگین نمی شوند مگر به سبب فزونی گناه(2)
2- آرزوهای بلند دنیایی: خداوند به حضرت موسی فرمود: ای موسی! آرزویت را در دنیا دراز مکن که قلبت سخت و انعطاف ناپذیر می شود.(3)
3- رفت و آمد با دوستانی که اهل بی بند و باری و حرام باشند.
4- شنیدن لهو و لعب، چه در قالب موسیقی مناسب مجالس لهو و لعب و چه در قالب حرف های پراکنده دوستان( البته باید توجه داشته باشیم که مراد از حرف های پراکنده، حرف هایی است که ثمره مفید دنیایی و اخروی نداشته و باعث غفلت انسان نیز می شود. این طور نیست که شاد بودن، موجب قساوت قلب شود.)
5- امام صادق علیه السلام: خداوند متعال به موسی(علیه السلام) وحی فرستاد که ای موسی از فزونی اموال خوشحال مباش، و یاد مرا در هیچ حال ترک مکن; چرا که فزونی مال غالبا موجب فراموش کردن گناهان است و ترک یاد من قلب را سخت می کند.(4)

راهکارهایی برای مبارزه با غفلت و قساوت قلب
1- توبه: امام صادق علیه السلام می فرماید برای قلوب زنگار است مانند زنگاری که بر مس است پس آن را با استغفار جلا دهید.
توبه سه رکن دارد 1- پشیمانی از انجام گناه 2- تصمیم بر ترک گناه 3- جبران گذشته
2- عبادت خداوند مخصوصا عبادت با توجه. به عنوان مثال وقتی می خواهیم نماز بخوانیم فکر کنیم آخرین نمازمان است
3- صدقه دادن و با فقرا رفت و آمد کردن و اطعام به مساکین و رسیدگی به یتیمان، قلب انسان را نرم می کند.
4- معاشرت با انسان های مؤمن و با ایمان
5- شنیدن موعظه ها، خصوصاً سخنان حکمت آمیز ائمه معصومین علیهم السلام ( مانند نهج البلاغه خصوصاً بخش حکمت ها و مباحث دنیا)
6- پیامبر فرمود: این قلوب را زنگار می گیرد هم چنان که آهن را زنگار می گیرد وقتی آب به آن رسد. گفته شد جلاء آن چیست؟ حضرت فرمود: زیادی یاد مرگ و تلاوت قرآن. (5)
7- رفتن به مجالس علم. زیرا خداوند قلب ها را با نور حکمت زنده می گرداند هم چنان که زمین مرده را به باران زنده می کند.(6)

8- امام علی علیه السلام می فرماید: قلبت را با موعظه زنده کن ... و او را با یاد مرگ ذلیل گردان[ و خاشع کن]..... و اخبار گذشتگان را بر او عرضه نما.(7)
9- تفکر، حیات و زندگی قلب است. (8)
10-خواندن ادعیه ای که از معصومین علیهم السلام رسیده و توجه به معانی بلند آنها بسیار مؤثر است. مناجات خمسة عشر که در مفاتیح الجنان آمده، بسیار زیباست. (این مناجات مشتمل بر پانزده دعاست با نام های مناجات التائبین، مناجات الشاکرین، مناجات الخائفین، مناجات المفتقرین و ... که مناسب حال هر انسانی در این دعاها، مضامین زیبایی آمده است.)
مطالعه بیشتر:
1- به کجا و چگونه؟ محمد عالم زاده نوری، انتشارات مؤسسه امام خمینی(ره)
2- منازل الآخره، شیخ عباس قمی
3- گناهان کبیره، شهید دستغیب
4- کتاب های پرسش و پاسخ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری
برای شما آرزوی موفقیت دارم. ما را از بازتاب پاسخی که دادیم مطلع کن تا بیشتر و بهتر بتوانیم به شما خوبان خدمت کنیم.
منابع:
1- میزان الحکمة، ح16985
2- بحارالانوار، ج 7، ص 55
3- میزان الحکمة، ح17000
4- بحارالانوار، ج 7، ص 55
5- میزان الحکمة، ح17049
6- میزان الحکمة، ح17032
7- نهج البلاغه، نامه 31
8- میزان الحکمة،17030