چگونه می توان رحمت حق را جلب کرد؟

رحمت به دو قسم رحمت عام و رحمت خاص تقسیم میشود.
رحمت عام, شامل حال همه ی موجودات می شود؛ حتی انسان کافر و گنهکار نیز از رحمت عام الهی بی نصیب نیست؛ همچون نعمت حیات و زندگی که شامل حال هم کافر و هم مؤمن می شود.
ولی رحمت خاص الهی تنها شامل بندگان صالح و شایسته ی حضرت حق تعالی میشود.
منظور از رحمت خاص الهی در دنیا, یعنی حیات طیبه و زندگی کردن در صراط مستقیم و در آخرت, رسیدن به بهشت و رضوان الهی است.
بطور کلی آیات قرآن کریم درباره ی رحمت خاص الهی سه حقیقت را بیان می کند: اولأ: حضرت حق تعالی رحمت را بر خود فرض کرده است (کتب ربکم علی نفسه الرحمة) (1) ثانیأ: رحمت او رحمت واسعه است (رحمتی وسعت کل شئ) (2) ثالثاً: رحمت الهی شامل حال کسانی است که واجد شرایط آن باشند.

«شرایط جلب رحمت خداوند از منظر قرآن کریم»:
1 – به طور قطع, کسی مشمول رحمت خاص الهی میشود که ایمان وعمل صالح را توأم با هم داشته باشد. «فاما الذین امنوا و عملوا الصالحات فیدخلهم ربهم فی رحمته ذلک هوالفوز المبین» (3) اما آنانکه به خدا ایمان آورده و نیکوکار شدند آنها را خدا دررحمت خود داخل سازد که آن سعادت آشکاری است.
2 – مفسران در تفسیر آیه ی «فاذکرونی اذکرکم» یاد کنید مرا تا شما را یاد کنم (4) تفاسیر متعددی را ذکر کرده اند که یکی از تفاسیر احتمالی این است که: مرا به اطاعت یاد کنید تا شما را به رحمتم یاد کنم. شاهد این سخن, آیه ی 132 سوره ی آل عمران است که می فرماید: «اطیعوا الله و الرسول لعلکم ترحمون» از حکم خدا و رسول او فرمان برید, باشد که مشمول رحمت و لطف خدا شوید.
3 – این رحمت, مخصوص کسانی است که در مقام امر به معروف و نهی ازمنکر و به پا داشتن نمازو پرداخت زکات و اطاعت ازخدا و پیامبر صلی الله علیه و آله در همه ی شئون باشند «و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکرو یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله» (5) پس اگرکسی نسبت به گناه جامعه و اطرافیان خویش بی توجه باشد و اهل پرداخت زکات مال خویش نباشد و نیز اگر از گناهانی که پیامبر و اهل بیت علیهم السلام هشدار داده اند, پرهیز و اوامر آنها را اطاعت نکند رحمت خاص الهی شامل حال او نخواهد شد.
4 – پیروی از آیات قرآن مجید, آراسته شدن به حقایق این کتاب عزیز در جهت عقیده و عمل و اخلاق, انسان را در سایه ی رحمت خاص حق, قرار میدهد. «هذا کتاب انزلناه مبارک فاتبعوه لعکم ترحمون» (6) این کتابی است که ما بر برکت و خیر بسیار فرستادیم؛ از آن پیروی کنید و پرهیزکار شوید باشد که مشمول رحمت و لطف ایزد گردید.
5 – اصلاح میان برادران دینی و حل اختلافات مسلمانان و رعایت تقوا, علت رسیدن رحمت حضرت حق به انسان است. «انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون» (7) به حقیقت, مؤمنان همه برادریکدیگرند پس همیشه بین برادران خود را صلح دهید و پرهیزکار باشید, باشد که مورد لطف و رحمت الهی گردید.
6 – نرم خویی با مردم, خوشرفتاری با همنوعان و بکار گیری اخلاق حسنه و صفات حمیده, علامت اتصال انسان به رحمت خاص حضرت حق است. «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لا نفضوا من حولک» رحمت خدا تو را با خلق, مهربان و خوشخوی گردانید و اگر تند خو و سخت دل بودی مردم ازگرد تو متفرق میشدند.
7 – آنان که از آزمایشات الهی و ابتلائات دنیایی سرافراز بیرون آیند و برای حفظ دین و ایمان خویش, در برابر حوادث صبوری کنند و در هنگام مصیبت به یاد خدا و بازگشت به سوی او باشند, به رحمت حضرت محبوب خواهند رسید: «و لنبلونکم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشرالصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انا لله و انا الیه راجعون اولئک علیهم صلوت من ربهم و رحمة...» (9)
8 و 9 – گوش دادن به تلاوت قرآن و استغفار کردن از دیگر عوامل جلب رحمت الهی است «و اذا قرئ القرآن فاستمعوا له و انصتوا لعلکم ترحمون» (10) «لو لا تستغفرون الله لعلکم ترحمون» (11)
لذا شایسته است که مؤمن, درهنگام شنیدن تلاوت قرآن, بادقت و تدبر سکوت کند و نیز مدت زمانی از شبانه روز را به استغفار نزد حضرت حق, اختصاص دهد.


«شرایط رسیدن به رحمت, از دیدگاه روایات اهل بیت علیهم السلام»:
- مصافحه و معانقه با مؤمن و علاقه مندی نسبت به او؛ امام صادق علیه السلام میفرمایند: وقتی دو مؤمن با یکدیگر دیدار کرده, دست میدهند (مصافحه), خداوند رحمتی بر آنها فرو می فرستد که نود و نه قسمت آن برای کسی است که رفیقش را بیشتر دوست میدارد و اگر در دوستی یکی بودند رحمت, آنان را در بر میگیرد. (12)
در حدیثی دیگر می فرمایند: وقتی دو مؤمن همدیگر را در آغوش می گیرند (معانقه), رحمت خدا آنان را فرا میگیرد و چون بر آن مداومت کنند و جز برای خدا, و نه هدفی دنیایی, انجام دهند, به آنان گفته میشود: شما آمرزیده شدید, از سر گیرید اعمالتان را. ( 13)
- مهربانی با همه ی مردم
امام علی علیه السلام می فرمایند: بهترین وسیله ی ریزش رحمت خدا, مهربان بودن با همه ی مردم است. (14)
البته حضرت در حدیثی دیگر می فرمایند: ترحم بر بی رحم, مانع رحمت حق میشود و ...
- اطاعت از فرامین الهی
پیامبر صلی الله علیه و آله میفرمایند: با فرمان بردن از اوامر خداوند, خود را در معرض رحمت او قرار دهید. (15)
- از دیگر عوامل جلب رحمت الهی که در احادیث ذکر شده است؛ عدم فساد در زمین وعدم سخن چینی و عیب جویی و آبروریزی از مردم, جویای خیر و خوبی شدن, شناخت حد و اندازه ی خویش, تقوای الهی, پوزش خواستن از خطاها پیش از مرگ, اندیشه کردن و عبرت آموختن, شکیبایی, کردار نیکو, کوتاه کردن آرزو, غنیمت شمردن فرصتها و ... میباشد که به خاطر اختصار, از ذکر احادیث آن صرفنظر میکنیم.
و در یک جمله میتوان گفت که: تمسک حقیقی به دو ثقل قرآن و اهل بیت علیهم السلام, انسان را به رحمت الهی خواهد رساند.
پیروز و موفق باشید.

(1) سوره انعام / 54
(2) سوره اعراف / 156
(3) سوره جاثیه / 30
(4) سوره بقره / 152
(5) سوره توبه / 71
(6) سوره انعام / 155
(7) سوره حجرات / 10
(8) سوره آل عمران / 159
(9) سوره بقره / 155 – 156 – 157
(10)سوره اعراف / 204
(11) سوره نمل / 46
(12) اصول کافی / ج 3 / ص 407 / ح 14
(13) اصول کافی / ص 413 / ح 2
(14) میزان الحکمه / ج 4 / ص 2004
(15) میزان الحکمه / ج 4 / ص2006