چه کنیم که در فرصت ماه مبارک رمضان بیشترین بهره را ببریم، بیشتر از سالهای گذشته؟
میهمانى خداوند، به معناى اکرام و رحمت خاص الهى بر بندگان است؛ بر اساس روایات، چند موضوع نشان از میهمانى خداوند است که عبارتند از:
1. از شب اول ماه رمضان درهاى بهشت باز مى‌‏شوند و تا شب آخر بسته نمى‌‏شوند.1
2. از ابتدا تا انتهاى ماه رمضان، درهاى جهنم بسته مى‌‏شوند.2
3. شیاطین در بند و زنجیر مى‌‏شوند تا نتوانند روزه بندگان را خراب کنند.3
4. ماه رمضان، ماهى است که اولش رحمت است و وسطش آمرزش گناهان و آخرش آزادى از آتش جهنم؛4 یعنى ما با رحمت الهى به میهمانى دعوت مى‏‌شویم و آمرزیده مى‌‏شویم و در پایان میهمانى به عنوان جایزه و هدیه یادگار میهمانى، از آتش جهنم آزاد مى‌‏شویم.
5. شب قدر در این ماه است که ارزش آن از هزار ماه بیشتر است و عبادت در آن، نتایج بسیارى دارد و سرنوشت یک سال بندگان در آن تعیین مى‌‏گردد.5
به طور کلى براى بهره بردارى از ماه مبارک رمضان، هر کسى باید متناسب با موقعیت شغلى و وضعیت جسمانى و روانى خویش، برنامه ریزى کند.

«برنامه ریزى براى عبادت‏ در ماه مبارک رمضان»
در ماه مبارک رمضان، علاوه بر عبادت‌‏هاى معمول و همیشگى - مانند نمازهاى یومیه - عبادات واجب و مستحب دیگرى نیز اضافه شده‌‏اند؛ مانند روزه گرفتن که در سایر ماه‌‏هاى سال بر ما واجب نیست و نیز انجام دادن اعمال مستحبى که در این ماه تأکید فراوانى بر آنها شده است؛ مانند تلاوت قرآن، خواندن دعا و... .
توصیه ما به شما این است که سعى کنید اولاً میزان خواب خود را خیلى تغییر ندهید و ثانیاً وقت آن را نیز خیلى به هم نزنید؛ فقط با کمى تغییر در چرخه خواب، برنامه خواب و استراحت خود را ادامه دهید؛ مثلاً اگر هنگام سحر حدود یک ساعت (براى سحرى خوردن و خواندن نماز شب و نماز صبح بیدار مى‏‌مانید، این مقدار از خواب را سعى کنید در روز جبران کنید؛ بعنوان مثال بعد از نماز ظهر و عصر با توجه به این که ناهار از برنامه روزانه حذف شده است، همان وقت را به استراحت و خواب اختصاص دهید تا هم خواب شما جبران شود و هم مقدارى از شب را بتوانید بیدار بمانید و از وقتتان استفاده بهترى بکنید.
علاوه بر آن چه بیان شد، رعایت نکات زیر بر کیفیت استفاده از ماه مبارک رمضان مى‏‌افزاید:
* براى استفاده بهینه از زمان، در هنگام رفت و آمد، ذکر بگویید (البته ذکرهاى بدون صدا و آرام تا شائبه ریا به وجود نیاید). سعى کنید از مرحله ذکر زبانى به مرتبه توجه به معناى ذکر و ذکر قلبى و یاد واقعى خداوند برسید؛ به طورى که او را حاضر و ناظر بر خود بدانید.
بهترین ذکر، به ویژه براى رفع بعضى مشکلات ظاهرى و نیز روحى و روانى، ذکر استغفار و لا اله الا الله است.
* سعى کنید دائم الوضو باشید و حتى قبل از خواب نیز وضو بگیرید و به بستر خواب بروید؛ زیرا در ماه مبارک رمضان، خواب نیز عبادت است و نفس کشیدن تسبیح به حساب مى‏‌آید.
* از شب زنده دارى و احیا - به ویژه در شب‌‏هاى تعطیلى - به مقدار حال و کشش روحى غفلت نکنید. شاید یکى از مهم‏ترین اعمال در ماه مبارک، شب زنده‏‌دارى، تهجد، استغفار و نماز شب در نیمه شب‏هاست.
* حتماً در یکى از مجالس بیان احکام و معارف دینى و موعظه، در مساجد یا حسینیه‌‏ها شرکت کنید.
بسیارى از عالمان و مجتهدان نیز مقید به موعظه هستند و به مصیبت‌‏هاى گویندگان گوش فرا مى‌‏دهند تا دل و جان خود را به واسطه شنیدن معارف دینى متذکر و نورانى سازند.
به طور کلى، شرکت در مجالس مذهبى، خود را در معرض نفحات و نسیم‌‏هاى رحمت الهى قرار دادن است و این، نقش مهمى در حفظ دین و معنویت انسان دارد.
* از انجام دادن ورزش‏‌هاى سنگین در طول ماه رمضان اجتناب کنید و در این ماه سعى کنید ورزش‌‏هاى سبک و آرام (مانند پیاده روى یا نرمش) انجام دهید.
* از غذاهاى قندى و پروتئین دار در رژیم غذایى خود بیشتر استفاده کنید؛ مانند خرما و لبنیات.
* از پرخورى هنگام افطار و سحرى پرهیز کنید؛ زیرا علاوه براین که چرخه خواب شما را به هم خواهد زد، از سایر برنامه‌‏هاى عبادى و درسى نیز بهره کافى را نخواهید برد.
* از هدر دادن انرژى بى‌‏جا و بى‌‏مورد مثل سخن غیر لازم و تماشاى برنامه‏‌هاى تلویزیونى غیرضرورى اجتناب کنید و به عبارت دیگر، با سکوت بیشتر و کنترل حواس، از هدر دادن انرژى جلوگیرى کنید؛ به تمرکز خود بیفزایید و فرصت‏هاى جدیدى براى انجام دادن کارهاى مهم‏تر ایجاد کنید.
* بر ترک محرماتى که بر اعضاى دیگر لازم گردیده - به ویژه محرمات چشم، گوش و زبان و نیز استفاده از غذاى حلال، اهتمام ویژه‏اى داشته باشید.
* در شبانه روز چند نوبت قرآن تلاوت کنید؛ براى مثال حدود پانزده دقیقه در روز و پانزده دقیقه در شب.
* دعاها را تقسیم کنید و آنها را در چند نوبت در شبانه روز بخوانید. روزها به همان مقدار دعایى که بین نماز یا بعد از نمازهاى یومیه خوانده مى‏شود، اکتفا کنید. اما شب‏ها وقت بیشترى را صرف خواندن دعا کنید. اگر بعضى از دعاها طولانى است، لازم نیست هر شب همه آن دعا را بخوانید.

پى‌‏نوشت:

1. مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 344؛ رى شهرى، میزان‏الحکمة، ج 5، ص 2132.
2. میزان‏الحکمة، ج 5، ص 2132.
3. همان.
4. همان.
5. همان.