چه درسی باید از محرم گرفت؟ چرا این همه به سر و سینه میزنیم واقعا تقاضای امام حسین (ع) از ما چیست تا خشنود بشود؟

در خصوص بخش اول سؤال شما دوست گرامی باید گفت که گستره درس هایی که می توان از محرم فرا گرفت به میزان گستردگی تاریخ از زمان قیام آن حضرت تا قیام قیامت می باشد ؛ چرا که امام حسین علیه السلام با قیام خود مقابل تمام بشریت کتابی را گشود که انسان تا روز رستاخیز از آن درس بگیرد و به همین دلیل است که پس از گذشت حدود 1400 سال از قیام آنحضرت همچنان مکتب حسینی برای شاگردانش درس های ناگفته ای دارد .
با این وجود مهمترین درس هایی که از قیام عاشورا و محرم می توان فرا گرفت را به اختصار بیان می نمائیم :
1. نفی اندیشه جدایی دین از سیاست:
یکی از مهم ترین مشخصه های عاشورا مساله پیوند و ارتباط دین و سیاست است .
امام حسین علیه السلام با حضور اجتماعی و قیام علیه حکومت، در حقیقت درصدد دخالت در سیاست بود و همین مساله را به عنوان یک تکلیف جهت حرکت و نهضت خویش قرار داد. امام برای خود یک ضرورت می دانست که برای سست نمودن پایه های حکومت ستمگران و برقراری حکومت عدل الهی تلاش کند و همین امر از مهم ترین مشخصه های یک اقدام حکومت سیاسی است .
2. مبارزه جهت برقراری عدالت اجتماعی
آن چه پس از دوران نبی مکرم اسلام تازمان شهادت امام حسین علیه السلام مطرح بوده، این است که چه آفت هایی سبب شد تا حکومت سلطنتی اموی بر مسلمانان حاکم شود؟ چگونه ارزش ها و مقدساتی که در جامعه ریشه دوانده بودند، به تدریج رنگ باختند و به شعارهای ظاهری و بی محتوی تبدیل شدند؟
پاسخ اجمالی همه این سؤال ها عدم وجود عدالت اجتماعی است. ایجاد نظام طبقاتی، تبعیض و نابرابری های اجتماعی سبب شد تا نظام عقیدتی، اخلاقی و سیاسی جامعه نیز متحول شود و پذیرش معیارها و اصول اقتصادی مکتب اسلام برای مردم میسر نگردد.
امام حسین علیه السلام یکی از اهداف قیام خود را عدالت اجتماعی دانسته و در خطبه ای این گونه بیان می دارد:
«...و یا من المظلمون من عبادک...
... (یکی از اهداف این است که) ستمدیدگان از بندگان تو امنیت یابند» .
مسلم است که این عدالت و امنیت زمانی تحقق عینی پیدا خواهد کرد که ستم و ستمگران نابود شده و عدالت اجتماعی حاکم گردد.
3. لزوم احیای امر به معروف و نهی از منکر
امام حسین(ع) ضمن تبیین این حقیقت که حاکمیت یزید و  امثال او در هر زمانی بزرگ ترین منکر اجتماعی است و در چنین اوضاعی وظیفه انسان آزاده و با تقوا امر به معروف و نهی از منکر است ، در وصیت نامه خود این رسالت را تذکر داده و می فرمایند: «ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر و اسیر بسیرة جدی و ابی علی بن ابی طالب; می خواهم امر به معروف و نهی از منکر نمایم و به سیره جدم و پدرم علی بن ابی طالب عمل کنم » .

4. فداکاری در راه مکتب توحیدی اسلام
امام حسین(ع) با عمل خود به انسان های مؤمن آموخت هنگامی که اساس مکتب با خطر مواجه می شود، باید در راه حفظ آن از هیچ گونه فداکاری دریغ نورزند. امام حسین(ع) وقتی دید زمام جامعه اسلامی به دست فردی مثل یزید افتاده است که به صورت علنی احکام الهی را زیر پا می گذارد قیام کرد و مردم را هم برای مبارزه با یزید فرا خواند و در این راه از جان و مال و فرزندان و یارانش گذشت و اجازه نداد که مرد فاسقی چون یزید احکام الهی را پایمال سازد و فرمود: «ای شمشیرها، اگر دین محمّد(ص) جز با قتل من حفظ نمی شود، مرا در بر گیرید». بدین ترتیب عمل آن حضرت الگویی شد برای تمام انسان های مومن که در مواقع به خطر افتادن ارزش های الهی با سرمشق گرفتن از عمل کرد امام حسین(ع) در برابر طاغوت ها قیام کرده، جلو تعدی آن ها را بگیرند و از این طریق ارزش های دینی را در طول قرون متمادی از خطرها حفظ کنند.
5. درس آزادی و آزادگی و کرامت انسان ها
یکی از درس های مهم نهضت عاشورا برای همه انسان ها این بود که صرف نظر از هر عقیده ای که دارند، سعی کنند در زندگی آزاده باشند و تن به هیچ گونه خواری ندهند و تسلیم ستم هیچ ستمگری نشوند. آری، آن هنگام که مرد ستمگری چون یزید او را به بیعت با خود فرا خواند، در جواب او فرمود: «هرگز دست ذلّت به شما نمی دهم و هم چون برده ها تسلیم شما نمی شوم» و بارها جمله«مَوتٌ فی عزٍّ خیرٌ مِن حیاةٍ فی ذُلٍّ؛ مرگ با عزت بهتر از زندگی ذلیلانه است»، را بر زبان جاری ساخته، انسان ها رابه آزادگی دعوت کرد. در کربلا وقتی آن حضرت را بین مرگ و بیعت با ستمگری چون یزید مخیر ساختند، فرمودند: «این گروه ستم پیشه مرا به انتخاب یکی از دو چیز یعنی جنگ و پذیرش ذلت مجبور کردند. امّا محال است که من به ذلّت تن دهم».
6. بردباری
در جای جای حماسه عاشورا شکیبایی در رفتارها و گفتارهای حماسه آفرینان عاشورا به چشم می خورد. امام حسین(ع) وقتی از مکه عازم عراق می شدند در ضمن خطبه ای فرمودند: «رضای الهی رضایت ما اهل بیت است. بر امتحان ها و بلاهای او صبر می کنیم، او نیز پاداش صابران را به ما عطا می کند» و در یکی از منازل بین راه به همراهان شان فرمودند: «ای مردم هر کدام از شما تحمّل تیزی شمشیر و ضربت نیزه ها را دارد با ما بماند وگرنه برگردد» و در طول این سفر هم خود امام حسین(ع) و هم یاران با وفایش در مقابل تمام حوادثِ تلخ شکیبایی را پیشه خود ساختند و به همه انسان در طول تاریخ درس بردباری در راه هدف آموختند.
7. وفاداری در پیمان با خدا و با ولایت حق
وفا و عمل به پیمان و ایستادگی بر سر عهد از ویژگی های امام حسین(ع) و اصحاب وفادار آن حضرت است. آن حضرت شب عاشورا در توصیف اصحاب خود فرمودند: «هیچ اصحابی وفادارتر و صادق تر از یاران خود نمی شناسم» در توصیف وفاداری خود آن حضرت در زیارت نامه ایشان می خوانیم: «اَشْهدُ انّکَ قد... وَفَیتَ و اَوفَیتَ؛ شهادت می دهم که تو به عهدی که با خداوند بسته بودی وفا کردی.
8. بیان اهمیت نماز و پرستش توحیدی خداوند
از جمله درس های مهمّ نهضت عاشورا لزوم پای بندی به نماز و پاسداری از آن و اهمیت یکتا پرستی است. امام حسین(ع) به مسأله اقامه نماز و ترویج فرهنگ آن اهتمام زیادی می فرمودند. در عصر تاسوعا وقتی لشکر عمر سعد تصمیم گرفت که جنگ با امام حسین(ع) را آغاز کند، آن حضرت برادرش حضرت ابوالفضل را مأمور ساخت تا از دشمن یک شب مهلت بگیرد و علّت درخواست مهلت را این گونه بیان فرمود: «امشب را به ما مهلت دهند تا به نماز و دعا و استغفار مشغول شویم؛ زیرا خدا می داند که من نماز و دعا و قرآن را دوست می دارم
9. شهادت طلبی و نترسیدن از مرگ در راه خدا و اقامه حق و عدل.
امام حسین(ع) در روزگاری که ارزش های اصیل اسلامی نظیر شهادت طلبی، در نتیجه حاکمیت یزیدیان به فراموشی سپرده می شد، آن ها را از نو در جامعه زنده کردند و عشق به شهادت را به مانند فرهنگی حیات بخش در نهاد انسان های مؤمن و آزاد جانشین ترس از مرگ ساختند.
10. ادب و بزرگواری
از درس های مهمّ و ماندگار عاشورا ادب و بزرگواری است که در رفتار تک تک همراهان امام حسین(ع) در طول این سفر به چشم می خورد؛ برای مثال وقتی حرّ متوجّه کار نادرست خود شد، با ادب وصف ناپذیری به خدمت امام(ع) رسید و از آن حضرت طلب گذشت کرد. هم چنین در گفتار حضرت عباس(ع) می بینیم که ایشان همواره از امام حسین(ع) که برادرشان بود با عنوان«سیدی و مولای» یاد می کرد .
11. ظلم ستیزی
امام حسین(ع) با قیام خود در برابر یزیدیان، به انسان ها درس ظلم ستیزی و عدم سکوت و تسلیم در برابر زورمندان و ستمگران دادند و به آن ها آموختند اگر قادر به کوتاه کردن دست ستمگران نیستند، دست کم سکوت نکنند و از طریق افشاگری به رسوا کردن طاغوت ها بپردازند. لذا آن حضرت به محض این که خبردار شدند که یزید به عنوان خلیفه مسلمانان زمام امور جامعه اسلامی را در دست گرفته است شروع به مخالفت با او کردند و سپس با هدف هدایت مردم به افشای یزید پرداختند. از جمله می فرمودند: «یزید مرد فاسقی است. شراب می نوشد، انسان های بی گناه را به قتل می رساند و به صورت علنی مرتکب فسق و فجور می شود».
12. درس امام شناسی
حضرت امام حسین(ع) خطاب به مردم کوفه می نویسد: «به جانم سوگند، امام و پیشوای مردم کسی است که بر اساس قرآن حکم کند و به قسط قیام کند و از دین حق پیروی نماید و در راه خدا، خویشتن دار باشد». آن حضرت با این پیام به رهبری طاغوت هایی که بر خلاف قرآن و حق و عدالت رفتار می کنند و همواره اسیر خواهش های نفسانی خود هستند خط بطلان کشیدند و به جهانیان اعلام کردند که هرگز حاضر به قبول چنین پیشوایانی نشوند؛ چرا که آن ها مردم را به سوی گم راهی می کشانند و از خیر دنیا و آخرت محروم می سازند.
13. درس حفظ عفاف و پاسداری از حجاب
از درس های مهمّ عاشورا پاسداری از حجاب است که برای بانوان جامعه اسلامی بسیار آموزنده و در عین حال هشدار دهنده است. وقتی در عصر عاشورا لشکریان بی شرم یزید خیمه ها را آتش زدند و از غارت لباس های خانواده شهدا و حرم اهل بیت(ع) نیز چشم پوشی نکردند، بُعد دیگری از رسالت زنان قهرمان کربلا، یعنی حفظ عفاف و حجاب نمود بیشتری پیدا کرد. بانوان هر یک به گونه ای در این باره به انجام وظیفه می پرداختند. نقل می کنند وقتی که مردم گرد آمده بود که اسرای اهل بیت را تماشا کنند، ام کلثوم خطاب به آن ها فرمود: «ای مردم! آیا شرم نمی کنید برای تماشای اهل بیت پیامبر(ص) که پوشش مناسبی ندارند جمع شده اید؟» حضرت زینب(س) در کاخ یزید خطاب به او می فرمایند: «یابنَ الطُلَقاءِ، آیا این کار تو که زنان و کنیزانت را در جای امن و دور از چشم مردم قرار داده ای و دختران رسول خدا(ص) را با پوشش نامناسب در شهرها می گردانی، که همه به آن ها نگاه کنند عادلانه است؟!»
14. درس توحید
در یک کلام حادثه کربلا کتابی سرشار از معارف اسلامی، و اصلی ترین درس آن درس توحید است. در رفتار سیدالشهدا و یاران بزرگوارش توحید عملی به زیبایی تمام جلوه گر شده است. آنان اثبات کردند که اگر امر بین رضای خداوند و رضای غیر خدا دایر شود، به آسانی از هر چه غیر خداست چشم می پوشند و در سایه رضای او قرار می گیرند. این است درس جاوید تاریخ عاشورا برای همه موحدان عالم.

در خصوص بخش دوم سؤالتان خوب است بدانید بطور مسلم تقاضای امام حسین (ع) از ما و تمامی مسلمانان ، محقق نمودن اهدافی است که ایشان به خاطر آن قیام نموده اند ؛ از همین رو ما نیز با قدم گذاشتن در این مسیر و سرلوحه قرار دادن درسهای عاشورا می توانیم موجبات خشنودی ایشان را فراهم نمائیم ؛ اما نکته مهم دیگری در ارتباط با مقام ولایت و امامت وجود دارد و آن پیوند عاطفی با برگزاری مراسم های عزاداری به اشکال مختلف گریه و سینه زنی و است. این موضوع در تحکیم رابطه ولایی ما با رهبران معصوم دین و افزایش بصیرت دینی نقش به سزایی دارد.
آنچه در عزادارى مهم است بزرگداشت هدف امام حسین (ع) و یادآورى فضایل و رشادت و کمال و جانبازى در راه حق و دفاع از دین خدا و مبارزه با کجروى و بى عدالتى و ظلم مى باشد و شکل و حالت خاصى در روایات مورد نظر نمى باشد.
بهترین شکل عزادارى نیز بیان فضایل و کمالات و سخنان ارزنده و نورانى و راهگشاى سیدالشهدا (ع) و سایر اولیاى بزرگ و مکرم خداوند است.

ممکن است فردى بدون حرکت و حالت خاصى اهل معرفت و بصیرت باشد و با مطالعه نهضت مقدس امام حسین (ع) و اهداف الهى و انسانى او، در درون بر این مصیبت و جنایت بزرگ غمگین و نالان باشد و کسى هم با وجود شور گرفتن و بالا و پایین پریدن به این درجه از معرفت و بصیرت نرسیده باشد. البته باید از سوء ظن و بدبینى جدا پرهیز نمود چون کم نیستند انسان هاى با معرفت و آگاه و دلسوخته اى که عمق احساسات و ارادت خالصانه خود را به ساحت اقدس سیدالشهدا و اولیاى خداوند به صورت شور گرفتن و هروله کردن نشان مى دهند و این حرکات و اعمال هیچ منافاتى با معرفت و شناخت و بصیرت آنها ندارد.
لذا مسأله گریه ، بر سر و سینه زدن و عزادارى بر حضرت سیدالشهدا (ع) از افضل قربات است که روایات متعدد نقل شده از معصومین علیهم السلام نیز مؤید آن می باشد .
براى آگاهى بیشتر ر. ک:
1- فلسفه شهادت و عزادارى امام حسین، سید عبدالحسین شرف‏الدین، مترجم: على صحت، انتشارات مرتضوى
2- حماسه حسینى، شهید مطهرى، انتشارات صدرا
3- پیام‏هاى عاشورا، جواد محدثى، انتشارات پیک جلال
4- عبرت‏هاى عاشورا، سید احمد خاتمى، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى قم
5- فرهنگ عاشورا، جواد محدثى، نشر معروف