طهارت فکر چگونه بوجود می‌آید، فکرهای آلوده بسیار به ذهنم می‌رسد ولی به آنها مجال نمی‌دهم ولی آنها ناراحتم می‌کنند و فکرم را به خود مشغول می کنند؟

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏. قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ(1) مَلِکِ النَّاسِ(2)إِلهِ النَّاسِ(3) مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ(4) الَّذی یُوَسْوِسُ فی‏ صُدُورِ النَّاسِ(5) مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ(6) بگو: پناه مى‏برم به پروردگار مردم(1) به مالک و حاکم مردم(2)به(خدا و) معبود مردم(3) از شرّ وسوسه‏گر پنهانکار(4) که در درون سینه انسانها وسوسه مى‏کند(5) خواه از جنّ باشد یا از انسان!(6) (سوره ناس)
یکی از سوره هایی که خداوند در آن، راه کاری عملی برای مبارزه با افکار پلید، و پاک کردن ذهن از این گونه افکار داده است سوره مبارکه الناس می باشد، که جهت روشن شدن مطلب توضیحی پیرامون آن خواهیم داد.
نخستین مطلبی که از این مهم برداشت می شود اهمیت مسئله طهارت فکر است، به گونه ای که خداوند سوره ای را مختص به این امر بر پیامبر(ص) نازل کرده است. و راه و روش طهارت فکر را خداوند در این سوره به پیامبر خود می آموزد.
گفته بودید که فکرهای آلوده بسیار به ذهنتان می رسد و شما را ناراحت می کند! باید بدانید که این امریست طبیعی، که ذهن با این گونه افکار مواجهه بشود، چون این اقدام از دسیسه های شیطان است که برای گمراه ساختن انسان به کار می برد و بر این کار نیز قسم خورده است: قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ اِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ گفت: «به عزّتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد، مگر بندگان خالص تو، از میان آنها!»(سوره ص 82 و83 ).
باید توجه داشت که هر لحظه امکان انحراف براى انسان وجود دارد، و اصولا وقتى خداوند به پیامبرش (ص) دستور مى ‏دهد که از شر وسواس خناس به خداوند پناه برد دلیل بر امکان گرفتار شدن در دام خناسان و وسوسه‏گران است. اما باید توجه داشت که انسان با کمی اراده وکوشش می تواند خود را از این گونه افکار پاک کرده و راه سعادت را پیموده واز مخلصین درگاه ربوبی شود، البته بحمد الله این اراده و احساس مسئولیت نسبت به خود در شما شکل گرفته است و فقط کافیست دستورالعمل ذکر شده در این سوره را اجرا کنید تا به سلامت فکر واقعی برسید. و برای ما نیز دعا کنید تا ما نیز به این مهم دست یابیم.
نگاهی اجمالی به موضوع:
در این سوره انسان با گفتن ( رب الناس) اعتراف به ربوبیت پروردگار مى‏کند، و خود را تحت تربیت او قرار مى‏دهد.
و با گفتن ( مَلِکِ النَّاسِ) خود را ملک او مى‏داند، و بنده سر بر فرمانش مى‏شود.
و با گفتن ( إِلهِ النَّاسِ) در طریق عبودیت او گام مى‏نهد، و از عبادت غیر او پرهیز مى‏کند.
بدون شک کسى که به این صفات سه‏گانه مؤمن باشد، و خود را با هر سه هماهنگ سازد از شر وسوسه‏گران در امان خواهد بود.
قابل توجه اینکه در اینجا روى سه وصف از اوصاف بزرگ خداوند (ربوبیت و مالکیت و الوهیت) تکیه شده است که همه آنها ارتباط مستقیمى به تربیت انسان، و نجات او از چنگال وسوسه‏گران دارد.
البته منظور از پناه بردن به خدا این نیست که انسان تنها با زبان این جمله را بگوید، بلکه باید با فکر و عقیده و عمل نیز خود را در پناه خداوند قرار داده، از راههاى شیطانى، برنامه‏هاى شیطانى، افکار و تبلیغات شیطانى، مجالس و محافل شیطانى، خود را کنار کشد، و در مسیر افکار و تبلیغات رحمانى جاى دهد، و گرنه انسانى که خود را در معرض طوفان آن وسوسه‏ها عملا قرار داده، تنها با خواندن این سوره و گفتن این الفاظ بجایى نمى‏رسد.
در حقیقت این اوصاف سه‏گانه سه درس مهم تربیتى، سه برنامه پیشگیرى، و سه وسیله نجات از شر وسوسه‏گران است و انسان را در مقابل آنها بیمه مى‏کند.
وسواس یا فکرهای آلوده:
واژه - وسواس - به گفته (راغب درمفردات) در اصل صداى آهسته‏اى است که از به هم خوردن زینت آلات برمى‏خیزد! سپس به هر صداى آهسته گفته شده، و بعد از آن به خطورات و افکار بد و نامطلوبى که در دل و جان انسان پیدا مى‏شود، و شبیه صداى آهسته‏اى است که در گوش مى‏خوانند اطلاق می گردد.
خناس صیغه مبالغه از ماده خنوس (بر وزن خسوف) به معنى جمع شدن و عقب رفتن است، این به خاطر آن است که شیاطین هنگامى که نام خدا برده مى‏شود عقب نشینى مى‏کنند. اینکه در این سوره واژه خناس بصورت صفت برای وسواس آورده شده است به این معنا است که وسوسه و افکار پلید دائما از جایی که نام ویاد خداوند در آنجا باشد در فرارند، و جایی برای آنها وجود ندارد.
بنا بر این مفهوم آیات چنین است:( بگو من از شر وسوسه‏گر شیطان صفتى که از نام خدا مى‏گریزد و پنهان مى‏گردد به خدا پناه مى‏برم).
روشهای شیطان برای گمراه کردن افکار:
اصولا - شیاطین - برنامه‏هاى خود را با مخفى کارى مى‏آمیزند، و گاه چنان در گوش جان انسان مى‏دمند که انسان باور مى‏کند فکر، فکر خود او است، و از درون جانش جوشیده، و همین باعث اغوا و گمراهى او مى‏شود! کار شیطان تزیین است و مخفى کردن باطل در لعابى از حق، و دروغ در پوسته‏اى از راست، و گناه در لباس عبادت، و گمراهى در پوشش هدایت.
خلاصه هم خودشان مخفى هستند، و هم برنامه‏هایشان پنهان است، و این هشدارى است به همه رهروان راه حق که منتظر نباشند شیاطین را در چهره و قیافه اصلى ببینند، یا برنامه‏هایشان را در شکل انحرافى مشاهده کنند، هرگز چنین نیست، آنها وسواس خناسند، و کارشان حقه و دروغ و نیرنگ و ریا کارى و ظاهرسازى و مخفى کردن حق و القاء افکارپلید می باشد.
اسباب انحراف افکار:
باید بسیار دقت کرد جمله (مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ) هشدار مى‏دهد که - وسواسان خناس- سببهای انحراف افکار تنها در میان یک گروه و یک جماعت، و در یک قشر و یک لباس نیستند، در میان جن و انس پراکنده‏اند و در هر لباس و هر جماعتى یافت مى‏شوند، باید مراقب همه آنها بود و باید از شر همه آنها به خدا پناه برد.
از مصادیق این سببهای انحراف عبارتست از دوستان ناباب و گمراه، همنشینها و ارتباطهای منحرف، نویسندگان و گویندگان فاسد، مکتبهاى الحادى و التقاطى ظاهر فریب، وسائل ارتباط جمعى وسوسه‏گر، نگاه های وسوسه آمیز، گفت و شنودهای بیجا و خلاف ادب، همه اینها و غیر اینها در مفهوم گسترده - وسواس خناس - واردند که انسان باید از شر آنها به خدا پناه برد. و سعی کند دست آنها را از افکار خود با عدم توجه به توطئه هایشان کوتاه کند.
چرا به خدا پناه مى‏بریم؟!
با اینکه پیغمبر اکرم (ص) به لطف الهى و با امدادهاى غیبى، و سپردن خویشتن به خدا از هر گونه انحراف، بیمه شده بود ولى با این حال این آیات را مى‏خواند، و به او از شر وسواسان خناس پناه مى‏برد با این حال تکلیف دیگران روشن است.
چه باید کرد:
نباید مایوس شد، چرا که در مقابل این وسوسه‏گران مخرب، فرشتگان آسمان به یارى بندگان مؤمن، و رهروان راه حق مى‏آیند، آرى مؤمنان تنها نیستند، فرشتگان بر آنها نازل مى‏شوند و آنها را کمک مى‏کنند: إِنَّ الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ – همانا کسانی که گفتند پروردگار ما الله است و بر این گفته خود تاکیید و استقامت کردند، ملائکه به یاری آنها فرستاد خواهند شد.(فصلت- 30).
ولى به هر حال هرگز نباید مغرور شد، و خود را بى نیاز از موعظه و پند و تذکر و امدادهاى الهى دانست، باید همیشه به او پناه برد همیشه بیدار بود و همیشه هشیار.
در روایتى از پیغمبر اکرم (ص) مى‏خوانیم:
ما من مؤمن الا و لقلبه فى صدره اذنان: اذن ینفث فیها الملک، و اذن ینفث فیها الوسواس الخناس فیؤید اللَّه المؤمن بالملک، فهو قوله سبحانه: وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏
هر مؤمنى، قلبش دو گوش دارد، گوشى که فرشته در آن مى‏دمد، و گوشى که وسواس خناس در آن مى‏دمد، خداوند مؤمن را به وسیله فرشته تایید مى‏کند و این است معنى آیه - وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ – (مجمع البیان ج 10ص571)
در حدیث پر معنى و تکان دهنده‏اى از امام صادق (ع) مى‏خوانیم: هنگامى که آیه - وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ (آل عمران 135): کسانى که وقتى کار بدى انجام دهند یا به خویشتن ستم کنند خدا را یاد مى‏آورند و براى گناهانشان استغفار مى‏کنند، نازل شد، ابلیس بالاى‏ کوهى در مکه رفت، و با صداى بلند فریاد کشید، و سران لشگرش را جمع کرد.
گفتند: اى آقاى ما! چه شده است که ما را فرا خواندى؟
گفت: این آیه نازل شده (آیه‏اى که پشت مرا مى‏لرزاند و مایه نجات بشر است) چه کسى مى‏تواند با آن مقابله کند؟
یکى از شیاطین بزرگ گفت: من مى‏توانم، نقشه‏ام چنین است و چنان! ابلیس طرح او را نپسندید! دیگرى برخاست و طرح خود را ارائه داد باز هم مقبول نیفتاد! در اینجا وسواس خناس برخاست و گفت: من از عهده آن برمى‏آیم.
ابلیس گفت: از چه راه؟
گفت: آنها را با وعده‏ها و آرزوها سرگرم مى‏کنم، تا آلوده گناه شوند، و هنگامى که گناه کردند توبه را از یادشان مى‏برم! ابلیس گفت: تو مى‏توانى از عهده این کار برآیى (نقشه‏ات بسیار ماهرانه و عالى است) و این ماموریت را تا دامنه قیامت به او سپرد«المیزان ج20 ص557».
دقت شود همین افکار پلید و خطرناک است که انسان را به بیراهه کشانده، وزمینه های فساد را در انسان فراهم میکند. و به دلیل اینکه جایگاهشان در ذهن است انسان از توبه آنها غافل شده و سنگینی آنها انسان را از طی مسیر سیر و سلوک وکمال باز می دارد. بنابر آیه شریفه (آل عمران 135) از روشهای مناسب جهت مبارزه با اینگونه افکار توبه و طلب آمرزش از خداوند متعال، بلافاصله پس از القاء اینگونه خطورات است. که سبب می شود تأثیر سیاه اینگونه افکار از روح آدمی برداشته شود.
خداوندا! ما را از شر همه این وسوسه‏گران و از شر تمام وسواسان خناس حفظ فرما.
پروردگارا! دام سخت است، و دشمن بیدار است و نقشه‏هایش مخفى و پنهان، و جز با لطف تو نجات ممکن نیست.