نوشتن عریضه برای امامان معصوم مثلا امام رضا حقیقت دارد؟ و آیا آن حضرت واقعا عریضه ها را می خواند؟

پاسخ شما دوست عزیز را در چند محور پی میگیریم:
عریضه چیست؟
اغلب لغت شناسان عریضه را به عرض حال و درخواست نامه معنی می‌کنند(الرائد، ج 2، ص 1183). برای «عرض» معانی مختلفی بیان می‌دارند که یکی از آنها، بیان مطلبی از طرف فرد کوچکتر به بزرگتر است. بر این اساس معنی به عرض رساندن عبارت از گفتن و بیان کردن مطلبی از طرف کوچک‌تر به بزرگ‌تر است.( فرهنگ معین، ج 2، ص2288 ) و به طور کلی، عریضه‌نویسی از مفاهیمی است که در حوزه‌های مختلفِ معرفتی دارای تعاریف و کارکردهای متفاوتی است. در حوزه دادرسی و دادخواهی یکی از شیوه‌های طرح دعاوی عریضه است که همانا شرح حال شاکی یا دادخواست است. گاه این دادخواهی در برخی مقاطع تاریخی شکل و شمایل حرکت سیاسی نیز به خود گرفته‌ است. در حوزه معرفت دینی یکی از شیوه‌های خاص توسل جستن به خداوند متعال و اهل بیت (ع) است که در طول تاریخ، در فرهنگ ایرانی-اسلامی همواره به آن توجه شده است.

توجیه عقلی عریضه نویسی:
با توجه به اینکه عریضه نویسی به عنوان یکی از راه های ارتباط با پیامبر و ائمه اطهارعلیهم السلام، به دلیل مقام شامخ ان بزرگواران می باشد؛ اثبات این شیوه ارتباط با ائمه اطهار به لحاظ عقلی، نیاز به اثبات عقلی خود ارتباط و نیز شأن و جایگاه اهل بیت و لزوم توسل به ان بزرگان را دارد. همانگونه که در کتب اصول اعتقادی بحث می شود این بزرگواران، علاوه بر ولایت تشریعی و دینی، که در اصطلاح به ان نبوت و امامت گفته می شود، دارای منزلت والای ولایت تکوینی نیز می باشند به این معنا که در جهان افرینش تاثیر گذار بوده و به اذن پروردگاربر جهان و بر نفوس موجود در ان، تسلط دارند؛ چنان که در زیارت جامعه کبیره می خوانیم: «بِکُم ینَزِّلُ الغَیثَ وَ بِکُم یمسِکُ السَّماءَ اَن تَقَعَ عَلَى الأَرضِ اِلاّ بِاِذنِهِ و بِکُم ینَفِّسُ الهَمَّ وَ بِکُم یکشِفُ الضُّرّ»؛ «به یمن وجود شماست که باران فراوان نازل می‌شود و به خاطرخواهی شماست که خداوند از سقوط آسمان بر زمین جلوگیری کرده است»؛ و این امر نشان دهنده اینست که این اولیاء ، به عنوان واسطه فیض خدای متعال بر مخلوقات شمرده می شوند؛ از طرفی گاهی انسان با یک سلسله نیازها و گرفتاری‌ها مواجه می‌شود که برحسب ظاهر امکان برطرف کردن آنها از طریق اسباب عادی میسر نیست یا حداقل بسیار مشکل است و در این شرایط محتاج به تمسک بر قدرتی عظیم برای حل این مشکلات دارد که در غالب توکل به خدایمتعال و توسل و ارتباط با ائمه اطهار به عنوان واسطه فیض حقتعالی جلوه گر می شود. پس انچه می توان گفت اساس مقام اهل بیت و لزوم ارتباط با ایشان به لحاظ عقلی قابل اثبات است اما نوع و چگونگی ارتباط با ایشان نیاز به دلایل نقلی (روایی و حدیثی) دارد تا هر خرافه ای تحت ارتباط مطرح نشود. نهایت اینکه عقل در این گونه امور نمی تواند بگوید که چنین کاری لغو و بیهوده است؛ نهایت اینکه از تاثیر ان اظهار بی اطلاعی کند. یعنی این که این گونه امور فوق عقلند نه مخالف عقل.

توجیه نقلی عریضه نویسی
در لزوم توسل به اهل بیت روایات بسیاری وجود دارد که ما در صدد بازگویی انها نیستیم (به طور مثال میزان الحکمة، محمد ری شهری، باب توسل)  تنها به چند روایت در تایید عریضه نویسی به عنوان یکی از راه های ارتباطی با ان بزرگواران اشاره میکنیم: در تحفـة‌الزائرِ مرحوم علامه مجلسی از امام صادق علیه السلام ،نقل شده است که ایشان فرمودند: «هر گاه کسی حاجتی از خداوند متعال داشت و یا از موضوعی در هراس بود، آن را به این صورتی که بیان می‌شود، بر روی کاغذی بنویسد: «بسم الله الرحمن الرحیم. اِنّی اَتَوَجَّهُ اِلَیکَ بِاَحَبِّ الاَسماءِ اِلَیکَ وَ اَعظَمِها لَدَیکَ وَ اَتَقَرَّبُ وَ اَتَوَسَّلُ اِلَیکَ بِمَن اَوجَبتَ حَقَّهُ عَلَیکَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِی وَ فاطِمَهَ وَ الحَسَنِ وَ الحُسَینِ وَ عَلِی بنِ الحُسَینِ وَ مُحمَّدِ بنِ عَلِی، وَ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ، وَ مُوسَی بنِ جَعفَرٍ، وَ عَلِی بنِ مُوسی وَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِی وَ عَلِی بنِ مُحَمَّدٍ وَ الحَسَنِ بنِ عَلِی وَ الحُجَّه المُنتَظَر صَلَواتُ اللهِ عَلَیهُِم اَجمَعینَ اِکفِنی کذا و کذا...» پس آن نوشته را در آب جاری یا چاهی بیندازد، ان‌شاء‌الله خداوند متعال حاجت و درخواست او را برمی‌آورد» ( بحار الأنوار، ج 94، ص30 )

و مرحوم محدث قمى در منتهی الامال، به نقل از تحفـة‌الزائرِ علامه مجلسى و مفاتیح النجاةِ سبزوارى مى‌نویسد: «هرکس حاجتى دارد، آنچه، ذکر مى‌شود، در قطعه کاغذى بنویسد، در ضریح یکى از ائمه علیهم السلام بیندازد یا کاغذ را ببندد و مهر کند، از خاک پاکى گِل بسازد، آن را در میان گِل بگذارد، در نهر یا چاه آب یا برکه‌اى بیندازد، با این نیت که ان‌شاء‌الله به خدمت حضرت صاحب الزمان (عج) برسد و آن بزرگوار، عهده‌دار برآورده شدن حاجت وى شود. عریضه این‌چنین نوشته مى‌شود: «بسم الله الرحمنِ الرحیم کتبتُ یا مولای صلواتُ الله علیک مُستغیثا (مستعینا) وشکوتُ ما نَزل بى مُستَجیراً بِالله عَزوجَلَّ ثُم بِکَ مِن اَمر قَددَهَمَنی وَاَشغَلَ قَلبی وَ اَطالَ فِکری وَ سَلَبنِی بَعضَ لُبّی و غَیرَ خَطیرَ نِعمَِ اللهِ عِندی، اَسلَمَنی عِندَ تَخَیلِ وُرودِهِ الخَیلُ وَ تَبَرَّءَ مِنّی عندَ تَرآئی اِقبالِهِ اِلَی الحَمیمُ وَ عَجَزَت عَن دِفاعِهِ حِیلَتِی وَ خانَنِی فِی تَحَمُّلِهِ صَبری وَ قُوَّتِی فَلَجَأتُ فِیهِ اِلَیکَ وَ تَوَکَّلتُ فِی المَساَلَ لِلّهِ جَلَّ ثَناؤُهُ عَلَیهِ وَ عَلَیکَ فِی دِفاعِهِ عَنِّی عِلماً بِمَکانِکَ مِنَ اللهَ رَبِّ العالَمینَ وَلِی‌التَّدبیرِ وَ مالِکِ الاُمُورِ واِثقاً بِکَ فِی المُسارَعَِ فِی الشَّفاعَ اِلَیهِ جَلَّ‌ثَناؤُهُ فِی اَمرِی مُتَیقِّناً لِاِجابَتِهِ تَبارَکَ وَ تَعَالی اِیاکَ بِاِعطائِی سُؤلِی وَ اَنتَ یا مَولای جَدیرٌ بِتَحقیقِ ظَنّی وَ تَصدیقِ اَمَلِی فیکَ فِی اَمرٍکذاوکذا» و به جاى عبارت کذا، نام حاجت خود را ببرید و در ادامه بنویسد: «فِیما لاطاقَـة لِی بِحَملِهِ وَ لاصبرَ لِی عَلَیهِ وَ اِن‌کُنتُ مُستَحِقّاً لَهُ وَ لِاِضعافِهِ بِقَبِیحِ اَفعالِی وَ تَفریطِی فِی الواجِباتِ الَّتی لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاَغِثِنی یا مَولای صَلَواتُ الله عَلیکَ عِندَ الکَهفِ (اللهف) وَقَدِّمِ المَساَلََ لِلهِ عَزَّوَجَلَّ فِی اَمرِی قَبلَ حُلُولِ التَّلَفِ وَ شِماتَ الاَعداءِ فَبِکَ بُسِطَتِ النِّعمَـة (النِّعَمُ) عَلَی وَاَسئَلُ اللهَ جَلَّ جَلالَهُ لِی نَصراً عَزیزاً وَ فَتحاً قَریباً فِیه بِبُلُوغِ الآمالِ وَ خَیرِ المَبادی وَ خَواتِیمِ الاَعمالِ وَ الاَمنِ مِنَ المَخاوِفِ کُلِّها فِی کُلِّ حالٍ اِنَّهُ جَلَّ ثَناؤُهُ لِما یشاءُ فَعّالٌ وَ هُوَ حَسبی وَ نِعمَ الوَکیلِ فِی المَبدَءِ و المَآلِ.» آن‌گاه در کنار نهر یا چاه یا برکه‌اى برود و اعتماد به یکى از وکلا و نوَاب اربعه خاص آن حضرت کند. بهتر است حسین بن روح باشد و یکى از آنها را صدا کند و بگوید: «فلان بن فلان» (به جاى فلان بن فلان، نام نایب خاص آن حضرت گفته شود) سَلامٌ عَلیکَ اَشهَدُ اَنّ وَفاتَکَ فِی سَبیلِ اللهِ وَ اَنَّکَ اَنتَ حَی عِندَ اللهِ مَرزُوقٌ وَ قَدخاطَبتُکَ فِی حَیاتِکَ الَّتی عِندَاللهِ عَزَّوَجَلّ وَ هذِهِ رُقعَتِی وَ حاجَتی اِلی مَولانا (ی)علیه السلام فَسَلِّمها اِلَیهِ فَانتَ الثِّقَه الاَمین»سپس نوشته را در نهر، چاه یا برکه آب بیندازد که حاجت او برآورده خواهد شد، ان‌شاء‌الله.» ( منتهى الاَمال،شیخ عباس قمی، ص???)
مرحوم محدث قمی می‌نویسد: «هر کس در ضریح ائمه (ع) عریضه و کاغذی را ببندد و مهر کند و آن را در نهر یا چاه آب و یا برکه ای بیندازد و به نیت حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حاجت خود را ذکر کند، آن بزرگوار عهده‌دار برآورده شدن حاجات وی می‌شود»(همان) .
در کتاب دعاى بحارالانوار، عریضه دیگرى آمده است که باید حاجتمند متن استغاثه به درگاه خداوند متعال را به همراه عریضه‌اى که خطاب به حضرت امام زمان (عج) است، با بوى خوش، معطر سازد و هر دو را در داخلِ گِلِ پاک بگذارد. سپس دو رکعت نماز بخواند و بعد، آن را به درون چاه آب یا نهر جارى بیندازد. بهتر است این کار در شب جمعه انجام شود. وقتى عریضه را در چاه یا نهر آب انداخت، دعاى مخصوصى را بخواند(عریضه نویسی، سید صادق سید نژاد، 36-12)
و محدث نوری در کتاب نجم الثاقب ،عریضه ای را نقل کرده که می توانید برای اطلاع بیشتر به آنجا مراجعه نمایید.(نجم الثاقب،میرزا حسین نوری،ص789)
از روایات فوق به این نتیجه می رسیم که به نظر شرع، نه تنها منعی در عریضه نویسی نیست ؛ بلکه شواهد و روایاتی بر درستی آن وجود دارد.
ذکر نکته ای بسیار مهم:
تا اینجا دلایلی بر درستی عریضه نویسی مطرح شد که سیره متشرعه نیز آن را مورد تایید قرار می دهد(نجم الثاقب،نوری،8-421وبحار الانوار،ج91،9-28)اما آنچه ذکرش در اینجا بسیار مهم می باشد این است که عریضه نویسی به خودی خود مورد تایید روایات قرار گرفته است اما اگر موجب رواج خرافه یا سودجویی برخی افراد از آن و یا موجب وهن مذهب تشیع باشد با اشکال مواجه می گردد ؛که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:
عریضه هایی که برخی حجاج در مکان های مقدس مدینه و یا مکه می اندازند وبعضا توسط وهابیون مورد مطالعه قرار گرفته و وهن مذهب را به دنبال دارد.
تقدس برخی چاه ها به نام ائمه علیهم السلام ،مانند چاه مسجد مقدس جمکران ،در حالی که جدای از تقدس مسجد ، چاه هیچ موضوعیتی ندارد و عریضه در هر چاهی می تواند ریخته شود.
درست کردن برخی مکان ها توسط افرادی ،با عنوان مکان های عرضه نویسی و تقدس ان مکان ها دلیل ندارد و مورد اشکال است.
نتیجه گیری:
عریضه نویسی هم به لحاظ عقلی و به خصوص نقلی ،مورد تایید می باشد ؛اما اگر امیخته به مسائل خرافی و سود جویی و یا وهن مذهب باشد دارای اشکال می باشد.