آیا گناهی که خودمان می کنیم (می توانیم) در همان نهی از منکر کنیم؟

پرسشگر عزیز؛ در هیچ حالتی وظیفه نهی از منکر از مؤمن ساقط نمیشود؛ اما زمانی میتواند تأثیر گذار باشد که خود اهل آن معصیت نباشد. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «وانهو عن المنکر و تناهو عنه فانما امرتم بالنهی بعد التناهی؛ مردم را از منکرات باز دارید و خود هم مرتکب نشوید، زیرا شما موظفید ابتدا خود محرمات را ترک وسپس مردم را باز دارید.»1
لذا نهی از منکر از وظایف مهم مؤمن است ولی ابتدا باید از خویش شروع نماید و خود را اصلاح کند؛ اما اگر در اصلاح خود سهل انگاری کرد، باز هم وظیفه دارد دیگران را از منکر نهی کند. علامه جوادی آملی (حفظه الله تعالی) می فرمایند:« حتی اگر خود به آن عمل نکند وظیفه گفتن از او ساقط نمی شود.»2 بنابراین حتی اگر خودش عامل نیست می تواند, بلکه وظیفه شرعی نهی از منکر است.

- آیات و روایات پیرامون مذمت ناهماهنگی میان گفتار و عمل:
1. « یا ایها الذین آمنوا لم تقولون مالا تفعلون* کبر مقتا عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی کنید.»3
2. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «لعن الله الآمرین بالمعروف التارکین له و الناهین عن المنکر العاملین به؛ لعنت خدا بر آنان باد که امر به معروف می کنند و خود آن را ترک می نمایند و نهی از منکر می کنند و خود مرتکب می شوند.»4
3. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «من اشد الناس عذاباً یوم القیامة من وصف عدلاً و عمل بغیره؛ شدید ترین عذابها برای کسی است که توصیف حقی را بکند اما خود به غیر آن عمل کند»5
4. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «یقبح علی الرجل ان ینکر علی الناس منکرات و ینهاهم عن الرذائل و سیئات و اذا خلا بنفسه ارتکبها ولا یستنکف من فعلها؛ برای انسان بسی زشت است که زشتی های مردم را زشت شمارد و آنها را ازگناهان و پستی ها منع نماید، لکن وقتی خودش تنها می شود، همان زشتی ها را مرتکب گردد و از کارش دست نکشد»6
5. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: « کیف یصلح غیره من لم یصلح نفسه؛ آن کس که خودش را اصلاح نکرده است، چگونه غیر خود را می تواند اصلاح کند؟»7
با دقت در روایات فوق در می یابیم که در هیچ یک از روایات نیامده، حال که خودت اهل یک معصیتی هستی، نسبت به گناه دیگران بی تفاوت باش؛ بلکه با توجه به معارف اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر بر هر مسلمانی واجب است؛ اما آمر به معروف و ناهی از منکر، خود باید در اصلاح خویش کوشا باشد نه آنکه به کلی صورت مسأله را پاک کند.
امام خمینی (رحمة الله علیه) می فرمایند: «انسان تا خود را نسازد نمیتواند دیگران را بسازد و تا دیگران ساخته نشوند، جامعه اصلاح نمی شود.»8
در سیره اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) و بزرگان به خوبی قابل مشاهده است که قبل از گفتن به دیگران، خود اهل عمل بوده اند. در بیان ویژگیهای امام علی (علیه السلام) می خوانیم: «انی والله ما احثکم علی طاعة الا و اسبقکم الیها ولا انهاکم عن معصیة الا و اتناهی قبلکم عنها؛ سوگند به خدا من شما را به هیچ طاعتی وادار نمی کنم مگر آنکه پیش از آن خود عمل کرده ام و از معصیتی شما را باز نمی دارم جز آنکه پیش از آن، ترک گفته ام.»9

فهرست منابع:
1. نهج البلاغه، خطبه 105
2. نسیم اندیشه، پرسشها و پاسخها از آیة الله جوادی آملی، دفتر یکم، ص171
3. سوره بقره، آیه 44
4. نهج البلاغه، خطبه 129
5. خرمی مشکانی، ابراهیم؛ امر به معروف ونهی از منکر، ص115
6. همان، ص 112
7. همان، ص113
8. همان، ص102
9. نهج البلاغه، خطبه 175