راه بخشش گناهان کبیره از چه طریقی حاصل می گردد؟

شاید تمامی ما از آن جهت که معصوم نیستیم و نسبت به حقایق امور نیز آگاهی کافی نداریم، بارها اتفاق می افتد که گناه و خطایی از ما سر می زند و بعد پشیمان و شرمنده می شویم و توبه می کنیم و می دانیم که خدا بخشنده و مهربان است و راه خدا و توبه همیشه به روی بندگان باز است، منتهی نکته قابل توجه این است که بدانیم هر گناهی روش خاصی برای توبه و ترک دارد که باید در این خصوص اطلاع داشت.
دوست عزیز!
در صورتی که به صورت شفاف می نوشتید منظورتان از گناهان کبیره، کدام گناه است، در خصوص آن گناه راهنمایی بهتری می کردیم. 
بعد از انجام گناه، خداوند به کسانی که پشیمان می شوند و به فکر اصلاح و جبران می باشند وعده آمرزش و حتی پذیرش بیش از گذشته به بندگان می دهد. تا آدمی با امیدواری به رحمت بی پایان خدا هر چه سریع تر و پایدارتر به راستی و درستی گرایش پیدا کند.
پیامبر خدا فرمود: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له; توبه کننده از گناه همانند کسی است که گناهی نکرده است» (بحار ج 2 ص 154)
توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است. توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند، یعنی پذیرنده توبه نیست؛ مشکل از جانب خود توبه کننده است.
ابو حامد غزالى در کتاب احیاء چنین مى‏گوید: اگر معنى قبول را فهمیده باشى شک نخواهى داشت که هر توبه صحیحى پذیرفته و مقبول است. کسانى که به نور بصیرت مى‏بینند، و از انوار قرآن مدد مى‏گیرند، مى‏دانند که هر قلب سلیمى مقبول خدا و در آخرت در جوار او بهره‏مند از نعمت اوست، و آمادگى دارد که با چشم خود به وجه اللّه بنگرد. و مى‏دانند که قلب در اصل، سلیم آفریده شده است زیرا هر نوزادى با فطرت خدا پرستى آفریده مى‏شود امّا آن سلامت توسط کدورتى که گرد و غبار گناهان بر آن ایجاد مى‏کنند از دست مى‏رود.

در ادامه به چند نکته اشاره می شود:
1- گناه و توبه: واقعیت این است که به جز پیامبران و امامان معصوم، همه‏ى انسان‏ها در معرض اشتباه و خطا هستند و هیچ انسانى نیست که ـ ولو سهوا ـ اشتباه نکند؛ وسوسه‏هاى شیطانى و شهوات نفسانى و درونى انسان و نیز دنیا و جلوه‏هاى ظاهرى آن، دائما همراه انسان و در متن زندگى او حضور دارند و در صدد فریب و گمراه کردن او مى‏باشند. بنابراین خداوند مى‏داند که انسان در معرض این خطرات درونى و بیرونى قرار داد؛ لذا تمهیداتى را براى نجات وى از چنگال آن وسوسه‏هاى درونى و بیرونى در نظر گرفته است.
در کنار آن وسوسه‏هاى درونى، خداوند چراغ عقل و فطرت حقیقت‏طلبى را در درون انسان روشن و شعله ور نگه داشته است و در بیرون نیز پیامبران، امامان معصوم و دین را به عنوان بهترین برنامه‏ى زندگى قرار داده، تا انسان از آن استفاده کند. علاوه بر این که خداوند به رغم همه‏ى این تمهیدات، راه دیگرى را به روى انسان باز گذاشته است که اگر جنود شیطان بر او پیروز شدند و او را به گناه یا بیراهه کشاندند، دوباره به صراط مستقیم باز گردد و هیچگاه و در هیچ شرایطى، در زندگى ناامید و مستأصل نشود و آن راه «توبه» است.
خداوند با هیچ انسانى کینه و دشمنى ندارد و دوست دارد که همه‏ى انسان‏ها، در مسیر حق و هدایت قرار گیرند و از تمام ظرفیت وجودى خود، براى دستیابى به کمالات استفاده کنند؛ مگر این که انسان، خودش مانع از این مهربانى و لطف شود و باعث محرومیت خودش گردد. بنابراین راه بازگشت همیشه باز است؛ و لو این که انسان بدترین گناهان را نیز مرتکب شده باشد. اگر کسى به صورت واقعى توبه کند، نه تنها خداوند او را از همه‏ى آلودگى‏ها پاک مى‏کند و او را دوست مى‏دارد؛ به ویژه اگر توبه کننده جوان باشد؛ «ان الله یحبّ التوابین». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) فرمود: «انّ الله تعالى یحبّ الشابُّ التائب» ؛خداوند جوان توبه‏کار را بیشتر از [سایر توبه‏کنندگان] دوست دارد».
نکته ی دیگر اینکه رسیدن به کمالات انسانى، به تدریج و با تلاش مستمر، تحقق مى‏پذیرد و امکان ندارد یک شبه این مسیر طى شود. حتى پیامبران، بعد از سالیان متمادى تلاش و کوشش، توانستند مراحلى را طى کنند و به مدارجى برسند. پس هم راه توبه باز است و هم خداوند مهربان و توبه‏پذیر است. جبران گذشته نیز امکان دارد و طى این مسیر تدریجى است.
حقیقت توبه همان پشیمانی و ندامت از گناه است که لازمه آن تصمیم بر ترک گناه در آینده است و اگر گناه گذشته کاری بوده که قابل جبران است باید در صدد جبران برآید و به این ترتیب ارکان توبه را می توان در چهار چیز خلاصه کرد: 1. ندامت، 2. تصمیم بر ترک در آینده، 3. جبران گذشته، 4. استغفار و طلب بخشش و مغفرت از خداوند.
پس توبه تنها استغفار یا پشیمانی از گذشته و حتی تصمیم به ترک در آینده نیست، بلکه علاوه بر همه اینها باید شخص گنهکار در مقام جبران برآید و فسادی را که مرتکب شده جبران نماید.
این صحیح نیست که کسی مثلا در جلوی دیگران فردی را به دروغ و حیله متهم کند و بعد در خانه و در خلوت استغفار نماید. پس باید حقوقی از خداوند مثل نماز و روزه و عبادات و تکالیفی را که ضایع و ترک کرده و نیز حقوقی از مردم را که تباه ساخته جبران نماید و آنها را تدارک کند و حقوق مردم را به آنها برگرداند و در صورت امکان و دسترسی از آنها رضایت و حلالیت بطلبد.
البته ترسیم و جبران گذشته کار آسانى نیست؛ بلکه حقوق فراوانى دارد که باید همه آنها جبران شود؛ از جمله:
1. حق‏الله؛ آنچه از واجبات و وظایف الهى بر عهده دارد، اعاده نماید.
2. حق‏النفس؛ امام سجاد(علیه السلام) در رساله حقوق مى‏فرماید: حق نفست این است که آن را در طاعت خدا به کار برى.
3. حق‏الناس؛ آنچه از حقوق مردم ضایع نموده، باید جبران و ترمیم کند.
«توبه» کمیت و کیفیتى دارد، کمیت توبه آن است که قرآن کریم به همه مؤمنان دستور آن را مى‏دهد: «توبوا الى الله جمیعاً ایّها المؤمنون» (همان، آیه 31.) و کیفیتش هم عبارت از «نَصوح»؛ یعنى، خالص بودن است که در این زمینه قرآن مى‏فرماید: «یا ایّها الذین آمنوا توبوا الى الله توبةً نصوحاً» (تحریم(66)، آیه 8).

2- شرایط پذیرش توبه:
1. گناه را از روی جهالت و نادانی و طغیان غرایز و تسلط هوس های سرکش و چیره شدن آنها بر نیروی عقل و ایمان انجام داده باشد نه از روی انکار حکم خداوند و عناد و دشمنی، چون چنین گناهی حکایت از کفر انسان می کند و توبه از آن قبول نیست مگر این که از این حالت بازگردد و دست از عناد و انکار بشوید.
2. هنوز چندان زمانی از گناه نگذشته توبه کند و زود پشیمان شود و به سوی خدا بازگردد، زیرا توبه کامل آن است که آثار و رسوبات گناه به کلی از روح و جان انسان شسته شود و کمترین اثری از آن در دل باقی نماند و این در صورتی است که در فاصله نزدیکی قبل از ریشه دواندن گناه در دل، انسان پشیمان گردد، در غیر این صورت غالبا اثرات گناه در زوایای قلب و جان انسان باقی می ماند، پس توبه کامل آن است که زود انجام پذیرد.


3- علامت پذیرش توبه:
اگر توبه حقیقی باشد به طور قطع پذیرفته خواهد شد و خدای متعال توبه بنده خود را رد نمی کند، اما در عین حال از چند طریق انسان مى‏تواند تا حدودى دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصى که پس از دعا و توبه به انسان دست مى‏دهد یا به تعبیر دیگر احساس سبکى از گناهان وآلودگى‏ها.
ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدى پشیمان شده و با تضرع و التجاى بیشترى خدا را بخواند توبه او مقبول‏تر است. بنابراین میزان انقلاب روحى انسان در حال استغفار نیز مى‏تواند به عنوان یک علامتى به کار آید.
ج ) میزان اعتماد به وعده‏هاى نیکوى الهى قابلیت و عنایات الهى را افزون مى‏سازد. بنابر این هر اندازه خدا باورى و توکل و اعتماد به وعده‏هاى اورا در خود افزون یافتیم مى‏توانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته است.
د ) هر قدر آثار واقعى توبه در اعمال و کنش‏هاى ما بیشتر هویدا گردد. یعنى رغبت کمترى به گناه و اراده و عزم راسخ‏ترى در اطاعت پروردگاریابیم نشان مى‏دهد که توبه ما توبه واقعى‏ترى بود و به همین نسبت مقبول‏تر واقع گردیده است. امام امت (ره) مى‏فرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییرى در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافت‏الله شده‏اید ولى اگر دگرگونى در شما پدید نیامد از آن بى‏بهره ماندید.
-------------------------------------
برای مطالعه بیشتر ر.ک منابع اخلاقی:
-گناه شناسی/ محسن قرائتی.
-گناهان کبیره/ شهید دستغیب.
- شهید دستغیب، قیامت و قرآن (تفسیر سوره طور).
- مقالات, استاد محمد شجاعی.
- ترجمه جامع السعادات، مرحوم نراقی.
- ترجمه الاخلاق، مرحوم شبر.
- نقطه های آغاز در اخلاق، مهدوی کنی.