آیا باید اخلاقا به متکدیان کمک کرد؟
کمک و دست گیری فقرای واقعی یک ارزش دینی است ولی کمک به گدایان حرفه ای و ماهر باعث ترویج تکدی گری خواهد شد. نحوه کمک به فقرا وپرهیز از دستگیری واعانت از تکدی گری ورواج آن ،به تشخیص خود ما وابسته است. اگر کسی را واقعاً فقیر وناچیز تشخیص دادیم مانند افراد پیر از کارافتاده وندار،کمک کردن به آنها اطاعت از تعالیم دینی ومطلوب است،واما اگر فردی خودش را به فقیری بزند وتکدی گری را برای خود یک حرفه بداند ،طبعاً نباید کمک شوند.
ما با مراجعه به دستورات وسنت ائمه علیهم السلام این مفاهیم را دریافت می کنیم.برای نمونه به چند مورد اشاره می کنیم.
الف: دستگیری ازفقرا:
 کافى از امام باقر (ع) روایت کرده که فرموده است: اگر سؤال کننده[فقیر یا گداء] بداند در سؤال (درخواست کمک)چه چیزهایى است هیچ کس از دیگرى سؤال نمى‏کرد، و اگر بخشنده بداند در بخشش چه پاداشهایى است هیچ کس دیگرى را ردّ نمى‏کرد. ما رواه فی الکافی عن الباقر علیه السّلام «لو یعلم السائل ما فی المسئلة ما سأل أحد أحدا، و لو یعلم المعطی ما فی العطیّة ما ردّ أحد أحدا». ( فیض کاشانی ،المحجة البیضاء، جلد7، ص: 339)
حضرت صادق جعفر بن محمد علیهما السلام :« ألا! و إنّ أحبّ المؤمنین إلى اللَّه، من أعان المؤمن الفقیر من الفقر، فی دنیاه و معاشه . بدانید! محبوبترین مؤمنان در نزد خدا کسى است که در زدودن فقر مؤمن فقیر یار و مددکار او باشد، و نیاز دنیوى و معیشتى او را برطرف سازد». و آشکار است که آدمى در آن هنگام محبوبتر مى‏شود که به انجام محبوبترین کارها بپردازد. پس مى‏توان گفت که کمک کردن به مؤمن فقیر براى رفع نیازمندیهاى دنیوى و معاشى مختلف او، و رهانیدن وى از چنگال بدبختى با پرداختن مال و فراهم آوردن چیزهاى مورد نیاز او، تا از حدّ نیازمندى به حدّ بى‏نیازى برسد، از دوست داشتنى‏ترین کارهاست در نزد خداوند متعال است.»( اخوان حکیمى-احمد آرام، ترجمه الحیاة ج‏5 ص 68)
مولا امیر المؤمنین «علیه السلام»- در اسلام نباید عائله‏مندى فقیر پیدا شود، و لازم است که محرومان- به گفته امام ابو الحسن علىّ بن موسى الرضا «علیه السلام»- براى عمل کردن به احکام دین خود از دیگران یارى ببینند و با هزینه آنان کمک شوند. (الحیاة، همان ج‏6 ص723 ) امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هر که توانایى کمک بر برادر دینى خود داشته باشد، ولى دست از یارى او کشیده و خوارش کند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار گرداند». واینکه پیغمبرصلی الله علیه وآله فرموده اند: «هر که فقیر مسلمانى را گرامى بدارد، روز قیامت خداوند را شاد و خندان دیدار مى‏کند».( محمد باقر کمره‏اى ؛آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام ص193 ) نمونه عملی کمک ائمه به فقرا بسیار در تاریخ زبانزد است وما به دلیل اختصارنمی آوریم.

ب. چگونگی برخورد با تکدی گری ورواج آن:
حضرت پیامبر صلی الله علیه وآله برای پیشگیری و خشکاندن ریش های تکدی گری ،فرموده اند: «ما فتح رجل علی نفسه باب مسئله الا فتح الله علیه باب فقر؛ هیچ کس دری از سؤال بر روی خود نگشاید مگر خدا دری از فقر بر روی او بگشاید». ونیز فرموده اند.«من تفاقر افتقر؛ هر که تظاهر به فقر کند، فقیر شود». (ابو القاسم پاینده، نهج الفصاحة ، ص 629) نمونه عملی آن اینکه «مردی از اصحاب پیامبر در تنگدستی سخت قرار گرفت، و به خدمت پیامبر آمد، همین که چشم حضرت به او افتاد، فرمود: هر که از ما چیزی درخواست کند به او می دهیم، اما اگر خود را بی نیاز نشان دهد خدا او را غنی خواهد کرد، مرد از شنیدن سخن پیامبر منظور او را فهمید، از همان جا برگشت و برای مرتبه دوم آمد باز همان جمله را شنید، سومین مرتبه که برگشت (با جمع آوری هیزم) و فروش آن توانست 5 سیر آرد بخرد، نانی تهیه کند، و فردا جدیت بیشتر کرد و هیزم زیادتری آورد و هر روز مقدار زیادتر، تا توانست یک کلنگ بخرد، چندی بعد در اثر فعالیت و تلاش خود از ثروتمندان شد.» (صداقت، سید علی اکبر پانصد موضوع وپانصد داستان، ص 108)
شهید مطهری نیزدر این مورد حکایتی نقل می کند: «یک وقت مرد فقیرى ، متکدى اى آمده بود به مرحوم آیت الله العظی بروجردى چسبیده بود و چیزى مى خواست . ایشان به قیافه اش نگاه کرد ، دید مردى است که مى تواند کار وکاسبى بکند ، گدائى برایش حرفه شده است ، نصیحتش کرد.» استاد مطهری در ادامه به مناسبتی می فرمایند :اسلام پیروانش را به کسب وکار با عزت وشرافت دستور می دهداز این رو «گردن را کج کردن ، از گوشه لب آب ریختن ، یقه باز بودن ، یقه چرک بودن، خود را به ننه من غریبم زدن ،, پا را به زمین کشیدن ناله کردن... ، اینها ضد اسلام است .»(گفتارهاى معنوى ص 65-66) از این مطلب فهمیده می شود نه تنها کمک کردن به این جور گدایان (که گدایی را کار وپیشه خود ساخته اند)ثوابی نخواهد داشت ،بلکه ممنوع می باشد.لذا امروزه تکدی گری که یکی از آسیبهای اجتماعی قلمداد می شود ، اندیشمندان را به فکر درمان وچاره جویی انداخته است،که باید به جمع آوری آنها از سطح شهر پرداخت .
نتیجه آنکه تشخیص موضوع فقر وتکدی گری وبه اصطلاح فقرای واقعی وگدایان پولدار وحرفه ای برعهده ماست .که اگر فقیر باشند واز کار افتاده کمک به آنها خوب وپسندیده است واگر نه ممنوع ومذموم است.
 
 به چند نکته توجه کنید :
1- در روایات برای صدقه دادن به خصوص در صبح زود اثار و برکات فراوانی مانند زیاد شدن روزی و دفع بلاها ذکر شده است .
2- احساس ناراحتی شما از رد کردن سائلی که قدرت کار کردن و زحمت کشیدن دارد احساس مثبتی است اما باید به صورت منطقی و عاقلانه به این موضوع نگریست .
3-شما می توانید در مواجهه با این افراد با نرمی و خوش اخلاقی برخورد کرده و با عباراتی زیبا و خوشایند از انها عدر خواهی کرد .
4- کمک کردن به افرادی که با وجود توانایی بر کار, تکدی می کنند هم ظلم به خود انها واز بین بردن شرافت آنها و پرورش روحیه تکدی گری در جامعه است و هم ضایع کردن حق کسانی که واقعا نیازمندند و قدرت کار ندارند .
5- در روایات معصومین -ع- به موارد زیادی بر می خوریم که آنها افرادی که درخواست کمک می کردند و قدرت بر کار کردن داشتند را به کار و فعالیت و پرهیز از سوال و کمک تشویق می کردند و این از جمله سیره اولیای الهی -ع- بوده است که ما باید در این سیره پیرو آنها باشیم .
6- هر چند انسان از رد کردن و محروم کردن هر سائلی ناراحت می شود ولی باید منطقی بود و خردمندانه به موضوع نگریست و از برخورد احساسی و زودگذر اجتناب ورزید و آثار دراز مدت آن را مد نظر قرار داد و افرادی را که قدرت بر کار کردن دارند از تن پروری و دون همتی نجات داد و در صورت توانایی زمینه کار برای انها فراهم نمود تا روحیه عزت وشرافت در انها زنده شود و شخصیت انها دوباره تجدید گردد .
منابع:
1. منابع اخوان حکیمى-احمد آرام، ترجمه الحیاة ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى - تهران، چاپ: مکرر، 1380ش.
2. محمد باقر کمره‏اى، آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، اسلامیه - تهران، چاپ: اول، 1364ش.
3. ابو القاسم پاینده، نهج الفصاحة مجموعه کلمات قصار حضرت رسول ص، دنیاى دانش - تهران، چاپ: چهارم، 1382ش.
4. صداقت، سید علی اکبر،پانصد موضوع،پانصد داستان
5. مطهری مرتضی؛گفتارهاى معنوى
6. فیض کاشانى، ملا محسن، المحجة البیضاء، چاپ دفتر انتشارات اسلامى، چاپ چهارم، 1417 هجرى