چه مسائلی باعث می گردد انسان دچار حقارت در درگاه الهی شود؟
در پاسخ به مطالب ذیل توجه کنید :
1- پرسش شما چندان واضح و روشن نمی باشد زیرا ممکن است منظورتان این باشد که چه اموری موجب می شود انسان خود را در برابر خداوند حقیر و پست و ناچیز ببیند و ممکن است منظور این باشد که چه اموری انسان را در نزد خداوند خوار و ذلیل و حقیر می کند . بدیهی است که احساس حقارت به معنای اول از خصوصیات بندگان برگزیده خدا و صفتی ممدوح است اما حقارت به معنای دوم از خصوصیات انسان مجرم و گنهکار و صفتی مذموم است .
2- اگر معنای اول منظور باشد باید گفت که مهمترین عامل در درک حقارت و کوچکی خود در برابر خداوند شناخت عظمت و بزرگی خالق و پی بردن به کبریایی و جلال خداوند است . آشنا شدن با جلال و عظمت حق تعالی حقارت و ناچیز بودن ما را به خوبی به نمایش می گذارد . امیر مومنان –ع- در بیان صفات متقین می فرماید : عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِی أَعْیُنِهِم‏ ؛ خالق در قلب های آنها بزرگ شد و در نتیجه غیر او در چشم آنها خوار و حقیر گشت .بحارالأنوار ج 64 ص 315 باب 14
و نیز در روایتی دیگر می فرماید : عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَکَ یُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِی عَیْنِکَ .  بزرگی خالق در نزد تو مخلوق را در چشمت کوچک می سازد . نهج‏البلاغة ص 492

3- اگر معنای دوم مراد باشد باید گفت از قرآن و روایات معصومین –ع- استفاده می شود که هیچ چیز مانند گناه و نافرمانی خداوند انسان را در بارگاه الهی حقیر و خوار و زبون نمی گرداند همچنان که هیچ چیز مانند تقوا و اطاعت حق تعالی و بندگی او انسان را عزیز و سربلند و مفتخر نمی گرداند . در این مورد به چند روایت توجه کنید :
الف- حضرت صادق –ع- در روایتی نورانی می فرماید : مَنْ أَخْرَجَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذُلِّ الْمَعَاصِی إِلَى عِزِّ التَّقْوَى أَغْنَاهُ اللَّهُ بِلَا مَالٍ وَ أَعَزَّهُ بِلَا عَشِیرَة هر کس را که خداوند متعال از ذلت و خواری گناهان خارج کند و به سوی عزت تقوا بکشاند او را بدون مال غنی می سازد و بدون قوم و عشیره عزیز می کند .  من‏لایحضره‏الفقیه ج 4 ص 410
ب- أمیر المؤمنین – ع- فرمود : من أراد الغنى بلا مال و العز بلا عشیرة و الطاعة بلا سلطان فلیخرج من ذل معصیة الله إلى عز طاعته فإنه واجد ذلک کله. هر کس طالب غنای بدون ثروت و عزت بدون عشیره و طاعت بدون سلطنت است باید از ذل عصیان و نافرمانی خدا خارج گردد و به سوی عزت طاعت او برود که در این صورت همه اینها را دارا خواهد بود . مجموعةورام ج 1 ص 51
4- از عوامل حقارت و ذلت انسان هوا پرستی و اطاعت از هوا و هوس است . در دعای عرفه سید الشهدا –ع- آمده است : الهی اخرجنی من ذل نفسی و طهرنی من شکی و شرکی قبل حلول رمسی ؛ خدای مرا از ذلت نفسم خارج نما و از شک و شرکم پاک و مطهر گردان .
از این عبارت دعای عرفه استفاده می شود که پیروی از نفس و هوا موجب ذلت و خواری انسان است و راه رهایی از این ذلت و خلاصی از حقارت آن باید به جای پیروی از هوا و هوس پیرو خدا ی متعال شد .