من هر کاری که می کنم « خواندن نماز، قرآن، ...» احساس می کنم ریا می کنم بعد استغفار می کنم ولی دوباره این افکار به ذهنم می آید، لطفا مرا راهنمایی کنید؟
قبل از پاسخ به آنچه مطرح نموده اید توجه شما را به چند نکته جلب می نمائیم :
اول : ریا، یعنی طلب منزلت و مقام در دل‏هاى مردم به وسیله عبادات و طاعات خداوند متعال که این‏گونه ریا حرام است و سبب باطل شدن عبادت مى‏شود . به تعبیر دیگر شخص ریاکار در بین مردم نشان مى‏دهد که مخلص و مطیع واقعى خداوند است ، در صورتى که در حقیقت چنین نیست.
دوم : نباید فراموش کرد که تحقق ریا مشروط به قصد ریا است یعنى اگر قصد و نیت بر ریا نباشد، گناه نیز محسوب نمى‏شود اگر چه مردم عبادت انسان را ببینند و احیانا تعریف هم بکنند. علاوه بر اینکه ریا وابسته به داشتن غرضی از اغراض دنیوى نظیر کسب محبوبیت، ثروت و جاه و مقام مى‏باشد.

سوم : ریشه ریا فراموشی جایگاه واقعی خداوند متعال و جایگزین نمودن آن با دوستى جاه و مقام، شهرت‏طلبى و کسب آوازه نزد مردم می باشد بنابراین ریشه‏هاى این رذیله اخلاقى عمدتا به بینش و معرفت و شناخت فرد نسبت به خداوند متعال باز مى‏گردد. پس در مبارزه با این رذیله اخلاقی باید به ابعاد معرفتى توجه بیشتری شود ، که در این میان عقل مهمترین وسیله و ابزار شناسایى را برای مبارزه با این موضوع در اختیار انسان قرار مى‏دهد . چراکه عقل ایجاب مى‏کند که آدمى به چیزى که سود دارد برود و از چیزى که ضرر و زیان دارد دوری کند و این در حالی است که فرد ریاکار بر خلاف عقل سلیم لذت پایدار و سود بى‏منتها را جایگزین ضرر و زیان نموده و اعمال پسندیده خود را در ازای کسب آوازه و شهرت ، نابود می نماید .
چهارم : گاهی حساسیت نسبت به این موضوع برای برخی از جوانان به صورت وسواس در می آید و آنها خیال می کنند که آدم های بسیار ریا کاری هستند و از این موضوع بسیار هم ناراحت می شوند، این گروه باید بدانند که تصور ریا خصوصا برای جوانان، بسیار نادر است. و چه بسا این موضوع بیشتر نسبت به بزرگسالان مصداق داشته باشد تا جوانان و دانشجویان.
پنجم : این نکته را نیز باید در نظر داشت که بسیاری از مواقع انسان کار اخلاقی خوبی انجام می دهد که اطلاع دیگران از آن باعث تشویق آنها برای انجام کار نیک می شود، بدون اینکه شخص خواهد قصد قربتش را نسبت به خدای تعالی خدشه دار نماید، اگر انسان در باطن برای خدای متعال کار می کند، اشکالی ندارد که در ظاهر دیگران مطلع شوند . کسی که حقیقتا در مسیر الهی و قرب به خداوند حرکت می کند، رفتار آشکار او حتی ممکن است نوعی امر به معروف حساب شود و در افراد دیگر انگیزه کار نیک را فراهم می آورد. (مانند زمانیکه در ماه رجب روزه مستحبی گرفته اید و اگر دیگران نیز از ثواب های بیشمار آن مطلع شوند آنها نیز به این عمل تشویق می شوند و روزه می گیرند).
با توجه به نکات گفته شده در پاسخ سؤالتان باید عرض کنیم : همین مقدار که بین خود و خدا، عملمان را به قصد نشان دادن به دیگران انجام نمى دهیم و هدفمان بهره مندى از ثواب و برکات عبادات است، همین مقدار کافى است که به دنبال عمل و عبادت باشیم . چون وسوسه هاى شیطان رنگارنگ و بسیار متنوع است و هر کس را از راه خودش به دام مى اندازد. ترس افراطى از ریا موجب ایجاد وسوسه و انزوا و محرومیت از عبادات جمعى و نماز جماعت و شرکت در جلسات پربار دینى مى گردد و این همان خواسته و آرزوى دیرینه شیطان رجیم است. پس در عین حال که باید از افتادن در چاه ریا پرهیز کرد، باید از افتادن در چاله محرومیت از عبادت به خاطر ترس بیش از حد از ریا نیز اندیشه کرد. در هر عمل و عبادیتى قدرى تفکر کنید همین مقدار که دریافتید محرک و انگیزه شما رضاى حق و رسیدن به ثواب الهى است، با توکل بر خداوند و استعاذه و پناه بردن به خداوند از شر شیطان ملعون، شروع به عبادت و عمل کنید، خداوند انشاءالله به عمل شما خلوص مى بخشد و از لغزیدن به دام ریا شما را نگه مى دارد. (1)
--------
پی نوشت :
1- برای مطالعه بیشتر به کتاب «الأخلاق» - آیت الله مرحوم سید عبد الله شبر قدس‏سره – ترجمه : حجة الإسلام و المسلمین آقاى شیخ محمدرضا جباران چاپ : مؤسسه‏ى انتشارات هجرت‏ - نوبت چاپ : چهارم‏ - سال انتشار : 1378 شمسى.ص : 265 تا صفحه 272 مراجعه نمائید