یه ادم بایدچکارکنه تابه ارزوش برسه؟

«اهمیت امید و آرزو در اسلام»
در اسلام، امید و آرزو جایگاه رفیعى دارد؛ تا جایى که در روایات معصومان (علیهم السلام) از امید به عنوان «رحمت الهى» یاد شده است. پیامبر (ص) مى فرماید: امید و آرزو براى امت من رحمت است؛ و اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادرى فرزندش را شیر نمى داد و هیچ باغبانى نهالى نمى کاشت. مادر نماد عاطفه و مهربانى است. امید است که مادری را به مهربانى وا مى دارد و باران عطوفت وى را سرازیر مى کند. اگر روزى امید را از وى بگیرند، حتى حاضر نخواهد شد که نوزاد دلبندش را شیر بدهد.
«اقسام امید و آرزو»
به طور کلى، امید و آرزو به دو قسمت «کاذب» و «صادق» تقسیم می شود. «استاد مطهرى» مى گوید: بیشتر افرادى که از لحاظ روح و روان سالم و با نشاط اند و انحرافى پیدا نکرده اند کمتر به تخیل و به هم بافتن آرزوهاى دور و دراز و نامعقول مى پردازند. همیشه عملى فکر مى کنند و عملى آرزو مى کنند؛ یعنى آرزوهاى آنها در جهت همان مدارى است که در زندگى دارند. روى بال و پر خیال نمى نشینند و آرزوى امور ناشدنى را نمى کنند؛ ولى افراد ضعیف - که مبتلا به بیمارى روانى اند و نشاط عمل ندارند و در وجودشان همت و اراده اى وجود ندارد - بیشتر بر مرکب سریع السیر خیال سوار مى شوند و با خیالات خود را سرگرم مى کنند. پس باید دایره امیدها و آرزوهایمان را محدود کنیم و بدانیم هر چیزى شایسته امید داشتن و آرزو کردن نیست. بازیابى و تشخیص امیدهاى واهى و کاذب از امیدهاى واقعى و صادق و امیدهاى پست و بى ارزش از امیدهاى ارزشمند و متعالى و تجدید نظر در امیدها و آرزوها امرى ضرورى و اجتناب ناپذیر است.
«آرزوی طولانی»
انسان با آرزو همزاد است و با آرزو زندگی می کند. شب هنگام به امید و آرزوی روزی سرشار از سعادت و موفقیت به بستر می رود و صبح به امید طلوع دوباره خورشید و روزی توأم با بهروزی و سعادت از خواب بر می خیزد. انسان نمی تواند از امید و آرزو و خواسته جدا باشد چون او به گونه ای آفریده شده که این خواسته ها با اوست و به طور طبیعی و فطری و به حق در وجود او قرار داده شده است. به او شکم داده اند پس غذا می خواهد و ذائقه و چشم و گوش و احساس داده اند پس باید طالب چشیدن و دیدن و گوش دادن و احساس کردن باشد. به او غریزه جنسی داده اند پس باید طالب همسر و ازدواج باشد و در درونش میل به داشتن فرزند قرار داده اند پس طبیعی است که این خواسته را داشته باشد.
«آرزوی بد»
آن چه مذموم و ناپسند است و در آیات و روایات گوناگون ما را از آن نهی کرده اند، داشتن آرزوی طولانی و دراز است، یعنی آرزوهایی که متناسب با میزان توانایی و استعداد و در محدوده قدرت ما و حتی عمر کوتاه ما نمی باشد، چیزی که نکوهش شده «طول امل» یعنی آرزوهای غیر معقول و غیرمنطقی و دور از دسترس است که معمولا جز غم و غصه و حسرت و غلطیدن به ورطه گمراهی و دور شدن از حدود شرع و چارچوب دین ثمری ندارد.
«راه رسیدن به خواسته‌ها»
یکی از چیزهایی که انسان ها پیوسته در صدد به دست آوردن آن بوده اند، رسیدن به خواسته‌ها و یا به تعبیر دیگر رسیدن به آرززوهایشان است. از آنجایی که خداوند خالق جهان و انسان است و روابط و علل به دست اوست و تدبیر دنیا و امور آن نیز به ید قدرت اوست، لذا راه و رسم صحیح رسیدن به خواسته‌ها نیز مساله ای است که باید از طریق خداوند متعال دنبال شود.
آنچه ما در روایات و احادیث داریم و بدان ها اشاره شده، تاکید بر سه نکته است. شاید برای خیلی ها جالب باشد که راهکاری به دست بیاورند که به خواسته‌های خود برسند. یادمان باشد که برای رسیدن به مقصود دنیایی و آخرتی، مثل خیلی چیزهای دیگر، احتیاج به پارتی داریم و فقط با یک نفر می شود پارتی بازی کرد و آن هم خداست.
رُوِیَ عَنِ الصّادقِ علیه السَّلام: ثَلَاثَةٌ مَنْ تَمَسَّکَ بِهِنَّ نَالَ مِنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ بُغْیَتَهُ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ وَ رَضِیَ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ أَحْسَنَ الظَّنَّ بِاللَّه.( تحف العقول، صفحه 315 - بحارالأنوار، جلد 75، صفحه 229). امام صادق صلوات الله علیه فرمودند: سه چیز است که هر که بدانها چنگ زند، به خواسته‏هاى دنیا و آخرت خود می­رسد: 1- هر که به خدا چنگ بزند. (معصیت خداوند را انجام ندهد) 2- آنچه که خداوند برای او می پسندد، بپسندد 3- به خداوند متعال خوش گمان باشد.

انسان هم خواسته­های دنیایی دارد و هم خواسته­های آخرتی دارد. اگر کسی این سه چیز را که جنبه­های درونی هم دارد، برای خودش فراهم کند و به دست بیاورد، به مطلوب دنیا و آخرتش می­رسد. سه چیز است که هر که بدانها چنگ زند، به خواسته‏هاى دنیا و آخرت خود می­رسد: 1- هر که به خدا چنگ بزند. (معصیت خداوند را انجام ندهد) 2- آنچه که خداوند برای او می پسندد، بپسندد 3- به خداوند متعال خوش گمان باشد.
اول: «مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ»؛ کسی که دست از گناه بردارد به امید اینکه خداوند به او لطف کند. یکی از معانی «اعتصام بالله»، دوری گزیدن ازگناه به امید رسیدن لطف خداست.
دوم: «وَ رَضِیَ بِقَضَاءِ اللَّهِ» راضی به قضای الهی باشد. رضایت را خشنودی معنا می­کنند ولی در واقع به معنای «پسند» است. رضایت به قضای الهی معنایش این است که آنچه را که خداوند برای او پسندیده و تدبیر کرده است، بپسندد.
سوم: «وَ أَحْسَنَ الظَّنَّ بِاللَّه» خوش گمانی به خدا داشته باشد و بد گمانی نداشته باشد. اینطور نباشد که - نعوذ بالله- در ذهنش بیاید که آنچه خدا برایش پسندیده، بد پسندیده است. حتی امام صادق علیه السلام تعبیر به «ظن» به معنای گمان می­کند نه یقین! می­فرماید حسن ظن به خدا داشته باشد. خدا هیچ وقت بدی برای ما نمی­خواهد؛ خوبی و خیر ما را می­خواهد.
لذا در روایت داریم که امام صادق علیه السلام فرمود: عجبت للمرء المسلم، لا یقضی الله عزوجل له قضاء الا کان خیرا له (کافی ج2، ص62). تعجب می‌کنم از انسان مسلمان که خدای متعال برای او چیزی را تثبیت نمی‌کند (قضا و حتمی) مگر این که برای او خیر است.
ما انسانها هم خواسته­های دنیایی داریم و هم خواسته­های آخرتی، ما در خواسته­های دنیایی­مان گاهی در مصداقِ خواسته­هایمان اشتباه می­کنیم. از آنجایی که ما به دنبال راحتی هستیم، خیال می­کنیم راحتی با پول فراهم می­شود؛ لذا از خداوند تقاضای پول می­کنیم. اینجاست که ما اشتباه می­کنیم. چرا می­گوییم خدایا پول بده؟ و وقتی به ما نداد، گمانمان به خدا بد می­شود و با خود می­گوییم خواستیم، ولی به ما نداد. اگر به تو می­داد چه بسا این برای تو راحتی نمی­آورد. تو اشتباهت در این است که خواسته واقعی­ات «راحتی» است. خیال می­کنی با پول راحتی فراهم می­شود و حال اینکه اگر خدا تمام دنیا را در یک کاسه کند و به دست تو بدهد، باز هم گره­های کوری هست که با آن پول باز نخواهد شد و تا آخر زندگی­ات هم ناراحت می­مانی. این اشتباهی است که ما می­کنیم. نه! امام صادق علیه السلام فرمودند چه کن، گناه را ترک کن به امید اینکه خداوند به تو لطف کند. بعد هم آنچه که او می­پسندد تو هم بپسند. او خیر تو را می­خواهد، هیچ وقت بدی تو را نمی­خواهد.پس آنچه برای تو می­پسندد را بپسند و بعد از آن هم به خدا خوش گمان باش. خدا در انتخاب اشتباه نمی­کند اما تو اشتباه می­کنی!
رضایت به قضای الهی معنایش این است که آنچه را که خداوند برای او پسندیده و تدبیر کرده است، بپسندد.
مهم­تر از همه همان اوّلی یعنی «اعتصام بالله» است گناه را ترک کن، امید لطفش را داشته باش؛ به تَبَع آن مطلوبت می­آید. اما اگر بنا باشد هم مرتّب گناه کنی و هم بخواهی به مطلوبت برسی، نمی­شود.
حضرت فرمودند اگر این سه چیز را رعایت کردی، به مطلوب دنیا و آخرتی­ات می­رسی. اوّلی­اش این است که گناه را ترک کنی. ما اوّلی را گذاشتیم کنار و در دومی وسومی­اش - نعوذ بالله- خیال می­کنیم از خدا بهتر می­فهمیم. این است که گره پس از گره در کار ما می­افتد و بعد هم می­نشینیم ناله می­کنیم. از همان اوّل باید برویم گناه را ترک کنیم. دقّت کنید که حضرت روی طاعات دست نمی­گذارد؛ بلکه روی ترک گناه تأکید می­فرماید. گناه را ترک کن و امید به لطف خدا داشته باش. آن وقت هیچ­گاه خدا ناامیدت نمی­کند و مطلوب دنیا و آخرتت را به تو می­دهد.
بنابراین با :
1. توبه و استغفار از گناه،
2. انجام عبادات و وظایف بندگی،
3. کوتاه کردن طول أمل (داشتن آرزوهای شرعی و دست یافتنی)،
4. دعا و خواستن از خداوند (مانند آیات ربّنا که در قرآن بسیار است)،
5. نذر کردن برای رسیدن به خواسته های شرعی،
6. تلاش و کوشش و داشتن برنامه ای منظم،
7. و مهمتر از همه توکل کردن و داشتن حسن ظن به خداوند، می توان به خداوند نزدیکتر شد و اسباب رسیدن به آرزوهایمان را فراهم آوریم.

منابع:
سخنرانی آیه الله مجتبی تهرانی. چهارشنبه 12 اسفند 1388- 16 ربیع الاول 1431. مسجد جامع بازار تهران