از نظر اسلام راه سیر و سلوک و عرفان چگونه است ؟ چه مراحلی دارد؟ چگونه می توان عارف شد؟ ایا نیاز مبرمی به پیری دانا برای طی کردن مسیر سیر و سلوک وجود دارد؟ 

دوست خوبم . شما در حقیقت طالب سیر و سلوک هستید، ولی باید بدانید که سلوک الی الله دو مرحله دارد. سلوک عقلانی و سلوک عرفانی. وظیفه ابتدایی انسان سلوک عقلانی است و سلوک عرفانی بعد از آن است. برای سلوک عقلی نیاز به استاد خاص نیست، پس باید با مطالعه, تفکر، تحصیل علم و استفاده از علما و اساتیدی که در حوزه علوم دینی نقلی وعقلی تبحر دارند ،انسان به مرحله ای برسد که برای تمام اندیشه و باورها و اخلاق و اعمالش حجت داشته باشد.
بعد برای سیر و سلوک عرفانی خود خدای متعال وعده داده است که نیاز به استاد راهنما را تامین نماید، ان جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا- بنابراین باید ابتدا به سلوک عقلی و انجام وظایف واجب و ترک حرام و اصلاح اخلاق و عقاید کوشید و بعد وارد راه عرفان و عشق شد.
آنچه گفته شد قانون کلی سلوک بود. اما در مورد شما گفتنی است: وضعیتی که دارید برای شما در این سن خوب است. یعنی درس خواندن و ورزش کردن و انجام واجبات و خواندن نمازها به موقع و در مسجد و ترک گناه. این برای شما از جهت عملی ایده آل است، کار اساسی ای که شما باید برای انجام اهتمام فراوان داشته باشید تقویت عقلانیت و بالا بردن اطلاعات دینی است. یعنی شما در مرحله سلوک عقلانی هستید و باید تمام همت خود را مصروف آن نمایید. سعی کنید در زمینه های عقاید و اخلاق و احکام عملی سطح مطالعات خود را بالا ببرید و تا می توانید اعمال خود را عالمانه و آگاهانه نمایید.
برنامه شما تا چند سال مطالعه و تحقیق و آشنا شدن با دلیل و منطق عقاید و اخلاق و احکام اسلامی است و توصیه می کنیم تنها در صورتی وارد سلوک عرفانی و انجام مستحبات شوید که سلوک عقلانی شما به کمال خود رسیده باشد.
برای سلوک عقلانی لازم است خود شما سری به کتاب خانه یا کتاب فروشی ها بزنید و کتاب هایی را در بخش عقاید اسلامی و شیعی و تاریخ اسلام و شیعه و اخلاق اسلامی که با سن و سطح تحصیلی شما مناسب باشد پیدا و مطالعه نمایید. در این زمینه می توانید به روحانیون یا عالمانی که می شناسید مراجعه و مشورت بگیرید. در مورد احکام هم باید مرجع انتخاب کنید و اعمالی که انجام می دهید مستند به قول و فتوای مرجع دینی باشد. در سایت ما کتاب های اخلاقی فراوانی هست می توانید رجوع کنید.
دو نکته: سلوک عقلانی هم شامل سلوک نظری می شود هم سلوک عملی . یعنی عمل کردن به حجت شرعی هم جزء سلوک عقلانی است لذا این مرحله صرفا شامل یادگیری و تفکر و تحقیق نمی شود و شامل عمل هم می گردد. عقل نظری و عقل عملی هر دو در این نوع سلوک دخیل هستند.
دوم اینکه این مرحله از سلوک بسیار مهم است و در حقیقت گردنه راه خدا است و سخت هم هست بنابراین هر چند سال هم طول بکشد مهم نیست مهم این است که انسان به حد نصابی از عقلانیت برسد و مطمئن شود که تمام اندیشه و اخلاق و عمل او مستند به حجت شرعی و عقلانی است.
نتیجه سلوک عقلانی قوت عقلانیت در انسان است که باعث می شود هوای نفس او کاملا تعدیل شده و تحت حکومت عقل قرار گیرد. تسلط عقل بر نفس و قوای نفسانی و تعدیل آن زمینه و عامل اصلی موفقیت انسان سالک در سلوک عرفانی خواهد بود. گفتنی است که در سلوک عرفانی انسان باید به فنای فی الله برسد و از خودش بگذرد, کسی که اسیر نفس اماره و هوای نفس است هرگز نمی تواند به توحید عملی برسد و فانی در خداوند شود.
سلوک عرفانی سن خاصی ندارد. در صورتی که انسان به حد نصابی از عقلانیت که همان قرب فرایض است برسد کم کم وارد سلوک عرفانی که همان قرب نوافل است، می شود و فرصت خود را بیشتر صرف مستحبات و ریاضات و ارتباط عاشقانه با خدا خواهد کرد و فنای عملی در خدا را تمرین خواهد نمود.
اگر به صورت قوی وارد سلوک عقلانی و مطالعه و تحقیق درباره دین و عقاید و آثار دینی شوید، فرصت نفوذ شیطان در شما کم می شود و قادر خواهید بود بر ذهن و فکر خود نیز کنترل داشته باشید و فکر شما متوجه عوالم زیبای عقلانی می شود و از نفسانیت انصراف خواهد یافت.
علت اصلی این که توصیه می کنیم اول سلوک عقلانی خود را کامل کنید، بعد به وادی عشق و عرفان وارد شوید، این است که انسان سه بعد دارد. بعد طبیعت، بعد عقل و بعد دل. مشکل اکثر مردم ا ین است که می خواهند با جهش از عالم طبیعت و نفسانیت ناگهان وارد وادی دل و عشق و عرفان بشوند و لذا موفق نیستند. این مانند این است که کسی بخواهد از پله اول ناگهان به پله آخر نردبان صعود کند.
راه صحیح آن است که انسان با تلاش در وادی عقلانیت و استدلالی کردن تمام ابعاد زندگی خود کم کم از وادی نفس و طبیعت فاصله بگیرد و بعد وارد وادی عشق و عرفان شود. کارکرد عقلانیت همین است که انسان را از دنیا خارج می کند و او را آماده ورود به عالم دل و عرفان می نماید.
مهمترین کتاب هایی که لازم است پیوسته بخوانید قرآن کریم و روایات معصومین ع است. قرآن کریم مهمترین اثر عقلانی و عرفانی اسلام است که می تواند قوای عقلانی و ایمانی انسان را تقویت نماید و انگیزه عمل و اخلاق را در انسان ایجاد کند.
در مورد استاد هم گفتنی است: برای سلوک عقلی نیازی به استاد عارف نیست، باید با مطالعه و تفکر و تحصیل علم و استفاده از علما و اساتیدی که در حوزه علوم دینی نقلی وعقلی تبحر دارند ،انسان به مرحله ای برسد که برای تمام اندیشه و باورها و اعمالش دلیل و حجت داشته باشد بعد برای سیر و سلوک عرفانی خود خدای متعال وعده داده است که این نیاز را تامین نماید، ان جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا- بنابراین دغدغه داشتن در این زمینه به خصوص در ابتدای راه بی مورد است و باید به سلوک عقلی و انجام وظایف واجب و ترک حرام اندیشید و با صدق و اخلاص پیش رفت. موفق باشید.