ضایع کردن نماز به چه چیزی گفته می شود؟
مقصود از ضایع کردن ، این است که انسان برای نماز ارزش و اهمیت لازم و شایسته را قائل نشده و با وجود داشتن اختیار و قدرت برخواندن آن نسبت به این فریضه الهی سستی نماید .
البته ضایع نمودن و سهل انگاری نماز خود دارای مراتب و درجاتی می باشد که در آیات و روایات متعددی به این مراتب و مصادیق پرداخته است و هرکسی که در یکی از این مراتب جای بگیرد به نوعی نماز را ضایع نموده است .
برخی از این مراتب از قرار ذیل می باشد :   

تاخیر نماز از اول وقت:
یکی از بارزترین و شایع ترین مصادیق ضایع نمودن و سبک شمردن نماز این است که انسان بدون هیچ عذری نماز خود را به تاخیر بیندازد بگونه ای که یا در آخر وقت خوانده شود و یا بطور کلی نماز قضا گردد .
امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه59 سوره مریم که خداوند متعال فرموده است : « فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ یَلْقَوْنَ غَیًّا» (مریم (19) ، آیه 59) ؛ « امّا پس از آنان، فرزندان ناشایسته‏اى روى کار آمدند که نماز را ضایع کردند، و از شهوات پیروى نمودند؛ و بزودى(مجازات) گمراهى خود را خواهند دید! » خداوند متعال در این آیه از گروهی نام برده اند که به دلیل ضایع کردن نماز و پیروی شهوات گرفتار غی (1 ) خواهند شد .» چنین فرموده اند : مراد از ضایع کردن نماز در این آیه ترک نماز نیست ، بلکه مراد از این ضایع کردن نماز در این آیه تاخیر در نماز است .( طبرسى فضل بن حسن ، مجمع البیان فى تفسیر القرآن ، تهران ، ‏ انتشارات ناصر خسر 1372 ش‏ ، سوم ، ج‏6، ص 802)
همچنین آن حضرت در تفسیر آیه 4 و 5 سوره ماعون که خداوند متعال فرموده است : فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ فرموده اند : ( مراد از بی اعتنایی به نماز در این آیه) ، تاخیر آن از اول وقت بدون عذر است(وسائل‏الشیعة ج 4 ص124 ). 

ترک عمدی نماز:
رسول خدا در توصیه ای فرمودند : « لَا تَدَعِ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً فَإِنَّ مَنْ تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ مِلَّةُ الْإِسْلَام » (الکافی ، ج‏3 ، ص 488 ) ؛ « نماز را از روی عمد ترک نکن پس کسی که از روی عمد نماز را ترک نماید به تحقیق از امت اسلامی جدا گردیده است . »

مسلمانی که نماز را قبول دارد ؛ ولی آن را به جا نمی آورد:
پیامبر خدا در باره این افراد فرموده اند : این دسته از امت اسلامی که نماز نمی خواند در یکی از درکات جهنم به نام سقر قرار خواهند گرفت(على مشکینى‏ ، تحریر المواعظ العددیة ، قم ، الهادى‏ ، 1424 ق‏ ، هشتم ، ص332) .

با عجله خواندن نماز:
نبی اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید :« أَسْرَقُ النَّاسِ فَالَّذِی یَسْرِقُ مِنْ صَلَاتِهِ تُلَفُّ کَمَا تُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ فَیُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ » (ابن فهد حلى‏ ، عدة الداعی و نجاح الساعی‏ ، قم‏ ، دار التکاب اسلامى‏ ، 1407 ق‏ ، اول ‏، ص 41) ؛ « دزدترین مردم کسی است که به خاطر سرعت و شتابزدگی از نماز خود کم کند، نماز چنین انسانی ، همچون جامه مندرسی در هم پیچیده شده ، به صورت او پرتاب می گردد.»
و در حدیث دیگری نقل گردیده مردی در حضور امیرالمومنین علیه السلام نماز خود را با شتاب به جا می آورد حضرت نگاهی به او کرده و فرمود :چند وقت است اینگونه نماز می خوانی ؟ او گفت : مدت هاست . حضرت فرمود : مثل تو نزد خداوند مثل کلاغ می باشد ( که بجای سجده منقار بر زمین می کوبد )اگر اینگونه بمیری بر غیر ملت و دین پیامبر اکرم مرده ای سپس فرمودند : بدرستیکه دزدترین مردم کسی است که ازنمازش بدزدد(بحارالأنوار ج : 81 ص : 253) .

نماز از روی کسالت و بی حالی:
خداوند متعال در وصف این دسته از نمازگزاران می فرماید : «إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا کُسالى‏ ...» (النساء (4) ، 142) ؛ « منافقان مى‏خواهند خدا را فریب دهند؛ در حالى که او آنها را فریب مى‏دهد؛ و هنگامى که به نماز برمى‏خیزند، با کسالت برمى‏خیزند؛ ... »
بی توجهی و عدم حضور قلب در نماز:
امام باقر علیه السلام در این باره می فرماید : « علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک منها ما اقبلت علیه منها بقلبک و لا تعبث فیها بیدیک و لا براسک و لا بلحیتک و لا تحدث نفسک و لا تتثاءب و لا تتمطا و لا تکفر...» (بحارالانوار، ج 84، ص 201) ؛ « بر تو باد توجه کامل به نمازت ، پس همانا، آن مقدار که در نماز حضور قلب داشته باشی ، حساب می شود، در نماز با دست و سر و ریش خویش بازی مکن ، و در نماز با خودت صحبت نکن و خمیازه نکش ... »

به جا نیاوردن کامل رکوع و سجود نماز
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرموده : « لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا أَمَانَةَ لَهُ وَ لَا دِینَ لِمَنْ لَا عَهْدَ لَهُ وَ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَا یُتِمُّ رُکُوعَهَا وَ سُجُودَهَا » (بحار الأنوار ، ج‏69 ، ص 198 ) ؛ « کسى که رعایت امانت نکند ایمان ندارد، و کسى که در بند پیمان نباشد دین ندارد، و کسى که رکوع و سجده نمازش را کامل انجام ندهد ( مثل این است که ) نماز نخوانده است»

عدم رعایت آداب نماز
نبی اکرم (صل الله علیه و آله ) در روایتی می فرماید : « مَنْ أَحْسَنَ صَلَاتَهُ حَتَّى تَرَاهَا النَّاسُ وَ أَسَاءَهَا حِینَ یَخْلُو فَتِلْکَ اسْتِهَانَةٌ » (مستدرک‏الوسائل ج 3 ص 26) ؛ « آنکس که در مقابل مردم با دقت نماز بخواند و در خلوت بدون دقت نمازگزارد به نماز بی اعتنایی کرده است ».
-----
پی نوشت :
1- امام کاظم علیه السلام در خصوص «غی» فرموده اند : آن کوهى از مس گداخته که در وسط جهنم می چرخد ( بحار الأنوار ، ج‏23، ص 223)